Những bàn tay giữ gìn hồn phố
Hà Nội có những con phố mang tên nghề: Hàng Bạc, Hàng Thiếc, Hàng Đồng, Hàng Mã… nhưng không phải nơi nào cũng còn người làm nghề. Trong nhịp sống hiện đại, giữa những tiếng xe cộ và quán xá mọc lên từng ngày, vẫn có những con người âm thầm giữ lại hồn cốt của phố. Họ không chỉ là thợ - họ là những mảnh ký ức sống, đang tiếp tục viết tiếp câu chuyện của những con phố, từng mang trong mình dấu ấn thủ công Việt.
Khu phố cổ Hà Nội có nhiều phố mang tên những ngành nghề thủ công từng phát triển rực rỡ. Nhưng thời gian trôi qua, phố vẫn còn tên, mà nghề thì dần vắng bóng. Tuy vậy, ở giữa những mặt tiền sầm uất, bảng hiệu san sát, vẫn còn lại những người thợ, những nghệ nhân bám trụ lại với nghề cũ. Một người thợ thiếc lặng lẽ gò từng tấm kim loại mỏng; một người thợ bạc cần mẫn chế tác trang sức - nghệ nhân duy nhất còn làm nghề thủ công ở Hàng Bạc... họ chính là những người đang giữ lại cho phố nghề Hà Nội cái hồn mà thời gian khó lòng xóa nhòa.
Phố Hàng Bạc hình thành từ thế kỷ XV, là nơi quy tụ những nghệ nhân kim hoàn tài hoa nhất Thăng Long. Nay phần lớn những hiệu bạc xưa đã trở thành cửa hàng buôn bán, hoặc gia công hàng loạt, chỉ còn duy nhất một nghệ nhân vẫn bám trụ với nghề. Giữa dòng chảy thị trường, nghệ nhân Nguyễn Chí Thành chọn làm ít mà tinh, giữ lại những giá trị gốc của nghề kim hoàn Hà Nội: sự tỉ mỉ, tinh tế và cái hồn trong từng món đồ.
Nghệ nhân Nguyễn Chí Thành (phố Hàng Bạc, phường Hàng Bạc, quận Hoàn Kiếm) chia sẻ: "Gia đình tôi vốn là dân gốc làng Định Công, sau đó gia đình tôi ra ngoài này. Thế nhưng nghề chính là nghề tổ vàng của đất Thăng Long này, hiện giờ vẫn còn đang có điện thờ hai anh em ông Trần Điện, Trần Hòa là ông tổ nghề kim hoàn. Gia đình nhà tôi ra đây đã hơn 100 năm nay và làm nghề ấy. Từ ông tôi, đến bố tôi, rồi đến tôi và bây giờ là con tôi thì đã là bốn đời tại phố Hàng Bạc và chỉ sống bằng nghề kim hoàn".
Nghệ nhân Nguyễn Chí Thành, năm nay ngoài 70 tuổi, đã gắn bó với nghề hơn nửa thế kỷ. Ông chỉ làm theo đơn đặt hàng riêng. Mỗi sản phẩm ông làm mất vài ngày đến cả tuần, vì hoàn toàn là thủ công từ khâu tạo hình đến chạm khắc tinh xảo, tùy theo nhu cầu, sở thích thậm chí cả tính cách của từng khách hàng.
Nếu phố Hàng Bạc lưu giữ một nghề đòi hỏi sự tinh xảo và kiên nhẫn và chỉ khi vào tận trong cửa hàng, người ta mới có thể nghe thấy tiếng chế tác bạc, thì chỉ cách đó vài trăm mét, phố Hàng Thiếc lại luôn vang lên những thứ âm thanh rất khác: dồn dập, mạnh mẽ và náo nhiệt hơn.
Xưa kia, nghề đúc thiếc từng một thời gắn liền với những vật dụng giản dị trong mỗi gia đình từ những năm giữa thế kỷ XX. Cho đến nay những vật dụng trong gia đình đã dần được thay thế bằng những sản phẩm sắt tây, tôn, kẽm rồi đến inox hiện đại. Nhưng giữa hàng loạt cửa hàng sử dụng máy móc, vẫn còn một vài người thợ cũ, những người đàn ông có tuổi nghề trên 40 năm, gia truyền qua ba đến bốn đời vẫn ngày ngày cần mẫn bên những tấm kim loại mỏng, gõ từng nhát búa, như giữ lại âm vang của một thuở Thăng Long xưa.
Ông Đỗ Song Hà (phố Hàng Thiếc, phường Hàng Gai, quận Hoàn Kiếm) cho hay: "Tôi làm nghề này được 45 năm. Không chỉ tôi làm nghề này mà bố tôi cũng làm nghề này, ông tôi làm nghề này. Nghề này đầu tiên cần yếu tố là sức khỏe sau đó là khéo tay".
Giữa một Hà Nội đang đổi thay từng ngày, dù là những đồ vật gia dụng phổ biến hay trang sức tinh xảo, thì trong mỗi sản phẩm thủ công ấy vẫn luôn đọng lại một phần hồn cốt của phố nghề. Thế hệ sau vẫn có thể ngắm nhìn và hiểu rằng: Hà Nội có những con phố sống bằng nghề và nghề sống bằng lòng người. Những con người ấy, dù chỉ còn là số ít, nhưng vẫn đủ khiến ta nhớ rằng: phố cổ không chỉ là nơi để đi qua, mà là để lắng lại. Những bàn tay giữ nghề - là giữ hồn phố.
Phố Hàng Đồng ngày nay chỉ còn lại lác đác một số hộ duy trì làm các sản phẩm thủ công bằng đồng qua nhiều thế hệ.
Phố Lò Đúc có những hàng cây sao đen tồn tại cùng thời gian, gắn bó với ký ức và cuộc sống của bao thế hệ người dân Hà Nội.
Nộm ngó sen nổi tiếng với sự kết hợp giữa vị chua, ngọt, mặn, cay và độ giòn tự nhiên của ngó sen, cùng với độ đạm của tôm và thịt.
Chè thập cẩm truyền thống là một “bản hòa ca” của hương vị: chè bưởi, đỗ đỏ, đỗ xanh, chè sen, hạt trân châu, thạch đen, nước cốt dừa, dừa tươi nạo, dừa khô và thạch Thái Lan.
Phố cổ Hà Nội hiện vẫn còn những người thợ, những nghệ nhân bám trụ lại với nghề cũ, giữ lại cho phố nghề Hà Nội cái hồn mà thời gian khó lòng xóa nhòa.
Nước mía được nhiều người ưa chuộng vào ngày hè nóng bức, nhưng ít ai biết về hành trình của những cây mía này trước khi đến tay thực khách.
0