Nga kiểm soát Chasov Yar: Bước ngoặt chiến lược tại Donetsk
Nga đã giành quyền kiểm soát thành phố Chasov Yar – biểu tượng phòng thủ của Ukraine. Liệu bước ngoặt này có mở đường cho Moscow tiến sâu vào Kramatorsk và toàn bộ miền Đông Ukraine?
Bộ Quốc phòng Nga ngày 31/7 ra thông cáo ngắn gọn cho biết, quân đội nước này đã kiểm soát hoàn toàn thành phố. Đây là kết quả của các hoạt động tấn công của Nhóm tác chiến phía Nam theo hướng Kramatorsk-Druzhkovka.
Đòn giáng mới đối với Ukraine
Việc phải rút quân khỏi Chasov Yar là một diễn biến đáng lo ngại đối với Ukraine, trong bối cảnh Kiev đang phải tập trung ổn định tiền tuyến sau nhiều tháng bị Nga tấn công liên tục. Thực tế này nhấn mạnh các vấn đề mang tính hệ thống đang gây khó khăn cho quân đội Ukraine, như tình trạng thiếu nhân lực và các vấn đề hậu cần, các yếu tố đã giúp lực lượng Nga giành được lợi thế sau ba năm rưỡi giao tranh ác liệt.
“Đối phương có lợi thế lớn trên không. Nếu chúng tôi có thể đánh chặn ít nhất một nửa số máy bay không người lái trinh sát của họ thì sẽ khó khăn hơn nhiều cho đối phương. Nhưng vì không phận của chúng tôi không được bảo vệ, chúng tôi không thể làm gì được.”
Quân đội Ukraine phủ nhận việc Chasov Yar đã rơi vào tay lực lượng Nga, khẳng định rằng họ vẫn kiểm soát chặt chẽ các khu vực phía Tây thành phố và việc rút quân khỏi khu vực phía đông là một quyết định mang tính chiến thuật.
Người phát ngôn quân đội Ukraine gọi tuyên bố của phía Nga là động thái nhằm mục đích “tuyên truyền”, nhưng một đoạn video do một đơn vị quân đội Nga đăng tải và được hãng thông tấn Reuters xác minh cho thấy quốc kỳ Nga đã được các binh sĩ giương cao giữa đống đổ nát hoang tàn của thành phố.
“Chúng tôi có thể xác định vị trí của binh lính Nga ở nhiều nơi trong thành phố, đến tận vùng ngoại ô. Có khả năng giao tranh vẫn đang diễn ra ở những vùng xa nhất và ngoại ô thành phố, nhưng rất có thể quân Nga đã kiểm soát phần lớn Chasov Yar vào thời điểm này”.
Deep State, nhóm phân tích có liên hệ với Bộ Quốc phòng Ukraine cũng thừa nhận Chasov Yar “đã bị xóa sổ hoàn toàn” và “giữ nó trong đống đổ nát” sẽ chỉ làm tăng thêm tổn thất. “Rời khỏi khu vực này là một quyết định hợp lý, mặc dù khó khăn”, nhóm này cho biết.
Giao tranh quanh Chasov Yar bắt đầu vào đầu tháng 4/2024, ngay sau khi quân đội Nga kiểm soát được thành phố Artyomovsk (Ukraine gọi là Bakhmut), nằm cách đó khoảng 10 km về phía Đông. Khi đó, lính dù Nga đã tiến đến rìa phía Đông của thành phố, kêu gọi binh lính Ukraine đang cố thủ bên trong thành phố đầu hàng hoặc sẽ bị tiêu diệt bằng bom dẫn đường từ trên không.
Đến ngày 14/5 năm nay, phía Nga cho biết Ukraine đã để mất các cao điểm then chốt tại Chasov Yar và toàn bộ khu vực trung tâm thành phố đã nằm dưới sự kiểm soát của Lực lượng Vũ trang Nga. Trước đó, có thông tin cho biết quân đội Nga đã giành được quyền kiểm soát khu vực phía Bắc và phía Đông thành phố, cũng như một phần khu vực phía Nam.
Tầm quan trọng chiến lược của Chasov Yar
Chasov Yar được ví như cửa ngõ giúp Nga giành quyền kiểm soát phần còn lại của vùng Donetsk và xa hơn là toàn bộ vùng Donbass. Việc giành được Chasov Yar có tầm quan trọng chiến lược đối với Nga, bởi trong suốt 3 năm rưỡi diễn ra xung đột, thành phố này luôn là một trong những trung tâm hậu cần chính và tiền đồn quan trọng nhất của Lực lượng Vũ trang Ukraine tại khu vực.
Thành phố Chasov Yar, có diện tích 17,87 km², nằm ở phía tây bắc của Cộng hòa Nhân dân Donetsk (DPR), là một trung tâm giao thông quan trọng. Nơi đây có một khu công nghiệp và một nhà ga đường sắt, nhờ đó quân đội Ukraine đã vận chuyển vũ khí, trang thiết bị và nhân lực trong một thời gian dài. Ngoài ra, trong thành phố còn có một số căn cứ và nhà máy sửa chữa thiết bị quân sự của Ukraine.
Chasov Yar cũng có vị trí địa lý quan trọng chiến lược, khi được bảo vệ bởi những ngọn đồi ở phía Nam và phía Đông. Đồng thời, chính thành phố này cũng nằm trên một ngọn đồi, khiến từ lâu nơi đây đã là một trong những cứ điểm phòng thủ vững chắc nhất của Ukraine tại Donbass.
Việc kiểm soát thành phố này mang lại cho pháo binh ưu thế trên các tuyến đường tiếp tế tới các thành phố trọng điểm trong khu vực là Kramatorsk và Slaviansk. Ngoài ra, việc Nga kiểm soát Chasov Yar sẽ khiến các tuyến đường tiếp tế quan trọng cho Lực lượng Vũ trang Ukraine, chủ yếu là tuyến đường sắt ở Konstantinovka, nằm ở vùng đất thấp, từ đó gây cản trở nghiêm trọng đến các hoạt động của Kiev trong khu vực. Từ tháng 5 năm ngoái, các nước phương Tây đã dự đoán Chasov Yar sẽ nằm dưới sự kiểm soát của Nga.
“Nếu Nga giành được Chasov Yar, họ sẽ có thể di chuyển lên vùng đất cao hơn để tiến hành các cuộc tấn công bằng pháo binh, và đó sẽ là một thảm họa cho Ukraine.”
Tổng thống Nga Vladimir Putin không hề giấu giếm mong muốn kiểm soát toàn bộ Donetsk. Mặc dù Nga đã giành được một số khu vực tại đây sau khi phát động chiến dịch quân sự đặc biệt vào tháng 2 năm 2022, nhưng họ vẫn chưa kiểm soát được toàn bộ khu vực. Nếu Chasov Yar rơi vào tay Nga, điều này có thể đặt các thành phố lớn hơn của Ukraine ở phía Tây vào tình thế nguy hiểm.
"Tối hậu thư" của ông Trump dành cho Nga có tác dụng?
Thông tin về việc Nga kiểm soát Chasov Yar được đưa ra trong bối cảnh Lực lượng Vũ trang Nga tiếp tục tiến gần đến các thành phố quan trọng khác ở Tỉnh Donetsk, cụ thể là Pokrovsk và Kostiantynivka, như một phần của cuộc tấn công mùa hè đang diễn ra. Trong khi tiến về phía Đông, lực lượng Nga cũng đang tìm cách tạo ra một vùng đệm ở phía Đông Bắc tỉnh Sumy và xâm nhập vào tỉnh Dnipropetrovsk. Các hoạt động tấn công của Nga vẫn tiếp tục bất chấp cảnh báo từ Tổng thống Mỹ Donald Trump rằng Moscow sẽ phải đối mặt với các lệnh trừng phạt “nghiêm khắc” vào ngày 8/8, trừ khi Tổng thống Nga Vladimir Putin đồng ý với một thỏa thuận hòa bình. Điều này khiến giới quan sát không khỏi hoài nghi rằng “tối hậu thư” mà ông Trump đưa ra cho Moscow sẽ phát huy tác dụng.
Ngày 14/7, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ra “tối hậu thư” đối với Nga khi công bố kế hoạch hai bước nhằm buộc Moscow chấm dứt xung đột tại Ukraine, bao gồm việc cấp thêm vũ khí cho Kiev và đe dọa tăng trừng phạt kinh tế nếu Nga không đạt được hòa bình với Ukraine trong vòng 50 ngày. Các biện pháp trừng phạt mới dự kiến sẽ bao gồm mức thuế 100% đối với hàng hóa Nga và các biện pháp trừng phạt thứ cấp nhắm vào các quốc gia giao thương với Moscow, đặc biệt là những nước nhập khẩu dầu lớn của Nga.
Ngày 28/7, Tổng thống Trump bất ngờ thông báo ông sẽ rút ngắn thời hạn “tối hậu thư” 50 ngày mà ông từng đưa ra, xuống chỉ còn 10-12 ngày.
Ngày 29/7, Tổng thống Mỹ tiếp tục tuyên bố Washington sẽ áp đặt các lệnh trừng phạt mới nhằm vào Nga nếu nước này không đạt được một thỏa thuận giải quyết xung đột Ukraine trong vòng 10 ngày tới.
“Mười ngày nữa kể từ hôm nay và sau đó, các bạn biết đấy, chúng ta sẽ áp thuế quan và các thứ khác.”
Theo một số nhà quan sát, tuyên bố của ông chủ Nhà Trắng về hạn chót 10 ngày, tức vào ngày 8/8, dường như cho thấy ông Trump đã mất kiên nhẫn sau thời gian chờ đợi và đang thể hiện quan điểm ngày càng cứng rắn hơn với Điện Kremlin. Mặc dù vậy, cho đến nay, bất chấp “tối hậu thư” của ông Trump, Moscow vẫn thể hiện thái độ vừa thận trọng vừa cương quyết.
“Chúng tôi đã chịu rất nhiều lệnh trừng phạt trong một thời gian dài. Tất nhiên, chúng tôi đã phát triển một mức độ miễn dịch nhất định đối với các biện pháp này. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn ghi nhận tất cả các tuyên bố từ Tổng thống Trump và các đối tác quốc tế.”
Theo giới quan sát, với một quốc gia đã bị áp đặt hơn 16.000 lệnh trừng phạt như Nga, đe dọa thêm từ phía Mỹ khó có thể khiến Điện Kremlin thay đổi tính toán, nhất là khi Moscow cho rằng các biện pháp trừng phạt mà nhà lãnh đạo Mỹ đưa ra là khó thực thi hoặc không hiệu quả. Mức thuế 100% đối với hàng xuất khẩu của Nga sang Mỹ, vốn chỉ đạt giá trị vài tỷ USD mỗi năm, được cho là gần như không mang lại tác động thực chất.
Mối đe dọa thực sự nằm ở các lệnh trừng phạt thứ cấp, khi ông Trump có thể trừng phạt các quốc gia mua dầu Nga, trong đó lớn nhất là Ấn Độ và Trung Quốc. Ngày 30/7, Tổng thống Mỹ tuyên bố rằng Ấn Độ sẽ phải đối mặt với mức thuế 25% và các hình phạt bổ sung bắt đầu từ ngày 1/8 vì áp dụng thuế quan quá cao cũng như việc tiếp tục giao dịch năng lượng và quốc phòng với Nga. Về cơ bản, tuyên bố của ông Trump nghe giống như “mức thuế quan thứ cấp” mà ông đã từng đe dọa áp đặt lên Moscow.
Hãng thông tấn Reuters ngày 1/8 dẫn nguồn tin trong ngành cho biết, 4 nhà máy lọc dầu quốc doanh của Ấn Độ đã tạm ngừng mua dầu Nga trong tuần qua do mức chiết khấu thu hẹp trong tháng này và những lời cảnh báo từ Tổng thống Mỹ. Mặc dù vậy, Bộ Ngoại giao Ấn Độ cùng ngày vẫn khẳng định Nga và Ấn Độ có mối quan hệ đối tác vững chắc và đã được kiểm chứng qua thời gian. Trước đó, Bộ Thương mại nước này ra tuyên bố khẳng định, New Delhi sẽ đặt lợi ích quốc gia lên hàng đầu trong mọi cuộc đàm phán thương mại. Giới chuyên gia Ấn Độ đã bày tỏ đồng tình với quan điểm này.
“Tôi nghĩ chính phủ cần phải xem xét cách thức thực hiện. Không thể hoàn toàn làm theo những gì Mỹ nói, sau khi Mỹ đã buộc châu Âu từ bỏ mua dầu từ Nga và mua mọi thứ từ Mỹ. Nhưng Mỹ lại quên rằng họ không có đủ nguồn cung để xuất khẩu sang EU và các nước khác. Có quá nhiều điều cần phải cân nhắc. Và chúng ta phải xem xét điều gì tốt cho lợi ích quốc gia của mình.”
Trong khi đó, Trung Quốc đã tuyên bố rằng giao dịch với Nga là quyền chủ quyền của Bắc Kinh.
“Lập trường của Trung Quốc về vấn đề khủng hoảng Ukraine là nhất quán và rõ ràng. Chúng tôi luôn tin rằng đối thoại và đàm phán là giải pháp khả thi duy nhất cho cuộc khủng hoảng. Trung Quốc kiên quyết phản đối bất kỳ lệnh trừng phạt đơn phương bất hợp pháp nào và bất kỳ quyền tài phán nào. Cuộc chiến thuế quan không có bên nào thắng, và sự ép buộc và áp lực không thể giải quyết vấn đề.”
Hiện chưa rõ bước đi tiếp theo của Tổng thống Mỹ Donald Trump sau thời hạn 10 ngày. Xuất khẩu năng lượng vốn là xương sống của nền kinh tế Nga. Việc các nước giảm mua dầu Nga có thể làm giảm đáng kể nguồn thu ngân sách của Moscow. Tuy nhiên, các nhà phân tích quốc tế cho rằng việc chuyển hướng khỏi dầu Nga, nếu có xảy ra cũng sẽ cần thời gian, chứ không thể xảy ra trong “một sớm một chiều”. Hơn nữa, việc áp thuế thứ cấp có thể đẩy giá dầu toàn cầu tăng cao, gây bất lợi cho người tiêu dùng Mỹ và làm suy yếu vị thế chính trị của ông Trump ở trong nước.
Giới quan sát nhận định, trong 10 ngày tới, Nga sẽ phải trấn an các đồng minh và khách hàng năng lượng rằng họ có thể tiếp tục mua dầu khí như hiện nay. Ukraine phải giữ vững những gì còn lại trong bối cảnh các cuộc tấn công của Nga đang dồn dập và hiệu quả. Còn chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ phải quyết định: liệu những lời đe dọa của họ có thực sự mang ý nghĩa, hay chỉ là chiến thuật chính trị ngắn hạn?
Trong bối cảnh Nga đang giành ưu thế trên chiến trường, Moscow đến nay vẫn luôn khẳng định rằng bất kỳ cuộc đàm phán nào cũng phải thừa nhận “tình hình thực tế trên thực địa” và giải quyết nguyên nhân gốc rễ của cuộc xung đột. Quan điểm này cho thấy Nga không sẵn sàng thỏa hiệp trừ khi các yêu cầu cốt lõi được đáp ứng, điều mà Kiev và các đồng minh phương Tây hiện tại lại coi là không thể chấp nhận được. Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị ngày càng gia tăng, triển vọng hòa bình cho Ukraine vẫn xa vời, đòi hỏi sự kiên nhẫn và các nỗ lực ngoại giao bền bỉ từ tất cả các bên liên quan.
