Bạo loạn Los Angeles chia rẽ xã hội sâu sắc tại Mỹ

Biểu tình tiếp diễn bất chấp sự can thiệp của quân đội

Chính quyền liên bang đã triển khai hàng nghìn binh sĩ để trấn áp các cuộc biểu tình, tuy nhiên sự can thiệp của chính quyền liên bang vấp phải sự phản đối của người dân và chính quyền bang California. Những diễn biến căng thẳng này cho thấy sự chia rẽ sâu sắc trên nhiều phương diện tại Mỹ.

Ngòi nổ trực tiếp gây ra cuộc bạo loạn ở Los Angeles là việc các nhân viên của Cơ quan thực thi di trú và Hải quan Mỹ (ICE) truy quét những người nhập cư bất hợp pháp ở Nam California hôm 6/6. Các cuộc đột kích bắt giữ người nhập cư bất hợp pháp tại nhiều nơi ở Los Angeles đã làm bùng nổ sự phản ứng dữ dội của cộng đồng địa phương, dẫn đến các cuộc biểu tình trên đường phố và đụng độ giữa người biểu tình với nhân viên thực thi pháp luật.

Căng thẳng tiếp tục leo thang khi chính phủ liên bang liên tiếp điều động khoảng 700 lính Thủy quân Lục chiến và 4.000 binh sĩ thuộc Vệ binh Quốc gia tới Los Angeles để trấn áp các cuộc biểu tình. Đây là lần đầu tiên kể từ năm 1965, một tổng thống Mỹ huy động Vệ binh Quốc gia tiểu bang mà không có yêu cầu của thống đốc bang.

Bất chấp sự có mặt của lực lượng quân đội, các cuộc biểu tình vẫn tiếp tục diễn ra tại Los Angeles trong ngày 12/6 để phản đối cuộc truy quét nhập cư của chính quyền liên bang. Các nhà quan sát cho rằng những cuộc biểu tình tại Los Angeles sẽ tiếp tục trong ngắn hạn, nhưng quy mô bị hạn chế và không có khả năng leo thang thành một cuộc bạo loạn quy mô lớn. Tuy nhiên, làn sóng phản đối chính sách nhập cư của chính quyền liên bang đã lan ra các thành phố khác. Hàng nghìn người đã xuống đường tại các thành phố lớn như San Francisco, New York, Chicago, Philadelphia và Atlanta để phản đối các nhân viên ICE bắt giữ người nhập cư trái phép. Hơn 1.800 cuộc biểu tình trên toàn nước Mỹ cũng được lên kế hoạch vào thứ Bảy (ngày 14/6).

Chia rẽ sâu sắc trong xã hội

Toàn bộ diễn biến biểu tình dẫn đến bạo loạn ở Los Angeles và hiệu ứng lan rộng ra toàn nước Mỹ đã bộc lộ sự chia rẽ sâu sắc trong xã hội Mỹ. Đó là mâu thuẫn giữa chính quyền với người dân, giữa Nhà Trắng với chính quyền địa phương, và mở rộng ra là giữa Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ.

Giáo sư Zhang Jiadong, Trung tâm Nghiên cứu Mỹ tại Đại học Phúc Đán, Trung Quốc cho rằng những mâu thuẫn cốt lõi của các cuộc bạo loạn ở California chủ yếu tập trung ở hai khía cạnh. Đầu tiên là sự bất đồng giữa chính quyền liên bang và chính quyền tiểu bang về việc ICE triển khai hoạt động truy quét người nhập cư bất hợp pháp. California là tiểu bang có số lượng người nhập cư lớn nhất tại Mỹ, với tổng cộng gần 11 triệu người, chiếm khoảng 1/4 tổng số người nhập cư tại Mỹ, trong đó người nhập cư bất hợp pháp chiếm một tỷ lệ nhất định. Người nhập cư đóng vai trò quan trọng đối với nền kinh tế California. Vì vậy việc trục xuất người nhập cư bất hợp pháp chắc chắn vấp phải sự phản kháng mạnh mẽ của chính quyền tiểu bang.

Thứ hai, người dân California phản kháng với các cơ quan thực thi pháp luật, vì có rất nhiều cộng đồng người Mỹ gốc La tinh trong khu vực và nhiều người nhập cư bất hợp pháp bị truy bắt là họ hàng và bạn bè của cộng đồng dân cư, vì vậy nhiều người lo ngại chiến dịch trục xuất của ông Trump có thể khiến nhiều gia đình bị chia rẽ.

Ngoài ra, các vụ bắt giữ của ICE bên trong tòa án, sử dụng xe không có biển số và sử dụng bình xịt hơi cay vào người biểu tình đã làm dấy lên những nghi ngại của công chúng về "ranh giới quyền lực của lực lượng thực thi pháp luật". Các cuộc biểu tình của người dân đã phản ánh mâu thuẫn trong mối quan hệ giữa lực lượng thực thi pháp luật liên bang và địa phương.

Đỉnh điểm của mâu thuẫn giữa chính quyền liên bang và chính quyền tiểu bang là việc thống đốc bang California Gavin Newsom đệ đơn kiện ông Trump, cho rằng việc điều động Vệ binh quốc gia và Lính thủy đánh bộ là “bất hợp pháp, vô đạo đức và vi hiến”, vì theo luật của Mỹ, tổng thống chỉ được phép điều động những lực lượng này thông qua thống đốc bang. Và hai lực lượng mà ông Trump triển khai chỉ được phép hỗ trợ và bảo vệ nhân viên thực thi pháp luật và tài sản liên bang, chứ không được phép trực tiếp thực thi pháp luật.

Trước cáo buộc đó, ông Trump cho rằng những cuộc biểu tình đã vượt ngoài tầm kiểm soát, nên việc triển khai quân đội là phản ứng cần thiết để lập lại trật tự.

Lý do sâu xa khiến các cuộc biểu tình bùng phát còn liên quan chặt chẽ đến sự mất cân bằng của hệ thống quản lý nhập cư Mỹ. Trong nhiều năm, các vấn đề nhập cư đã bị chính trị hóa cao độ và trở thành trọng tâm của hai Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa trong cuộc chiến giành phiếu bầu. Các chính sách đã nhiều lần dao động, việc thực hiện bị phân mảnh và việc phân chia quyền lực và trách nhiệm trở nên hỗn loạn. Ông Trump đại diện của Đảng Cộng Hòa đã giành được sự ủng hộ của cử tri với lập trường cứng rắn chống nhập cư và tăng cường thực thi pháp luật, phong tỏa biên giới, hạn chế thị thực và các biện pháp khác.

Trong bối cảnh này, Los Angeles, với đặc điểm là một khu vực tập trung nhiều sắc tộc, một thành trì của Đảng Dân chủ và một thành phố trú ẩn của người nhập cư, sẽ trở thành lựa chọn đầu tiên để ông Trump thử nghiệm chính sách nhập cư cứng rắn mới của mình. Sự lựa chọn này có ý nghĩa biểu tượng cao: ở cấp độ quản lý, điều đó chứng minh khả năng can thiệp của chính quyền liên bang vào địa phương (thông qua việc điều động quân đội); ở cấp độ chính trị, hành động đó gửi một tín hiệu rõ ràng để đấu tranh chống lại mô hình quản lý tự do địa phương.

Nếu thử nghiệm thành công, trường hợp này có thể củng cố hình ảnh của ông Trump là một vị tổng thống “hành động mạnh mẽ để khôi phục trật tự”, và cũng có thể trở thành tiền lệ, ảnh hưởng sâu rộng đến cách các tổng thống Mỹ tương lai xử lý bất ổn nội địa.

Tuy nhiên, nếu xảy ra đụng độ gây thương vong giữa người biểu tình và binh sĩ thì Tổng thống Trump sẽ phải chịu sức ép mạnh hơn từ dư luận. Đặc biệt là, có thể buộc Quốc hội tổ chức điều trần giám sát. Khi đó, mối quan hệ giữa Quốc hội và tổng thống sẽ trở nên căng thẳng.

Hiện nay, không chỉ riêng bang California, hơn 20 thống đốc bang thuộc Đảng Dân chủ đã cùng nhau ra tuyên bố chỉ trích việc ông Trump điều động Lực lượng Vệ binh Quốc gia đến Los Angeles là một "sự lạm dụng quyền lực đáng lo ngại" và "vừa không hiệu quả vừa nguy hiểm". Điều này làm lung lay quyền lực của chính quyền liên bang, và có thể khiến ông Trump và Đảng Cộng hòa mất đi sự ủng hộ của cử tri trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào năm 2026.

Tác động tới nền kinh tế Mỹ

Siết chặt nhập cư và trục xuất những người nhập cư bất hợp pháp vốn là chương trình nghị sự cốt lõi của chính quyền Trump trong nhiệm kỳ thứ hai tại Nhà Trắng. Tuy nhiên, theo số liệu của Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ, những người nhập cư hợp pháp và bất hợp pháp chiếm gần 1/5 lực lượng lao động tại Mỹ, thúc đẩy tăng trưởng GDP thực tế khoảng 0,1 điểm phần trăm mỗi năm. Việc trục xuất người nhập cư trên diện rộng có thể khiến Mỹ phải trả giá đắt về mặt kinh tế.

Trước tiên, đối với bang California, Văn phòng Thống đốc California đã trích dẫn dữ liệu từ IMF và Bộ Thương mại Mỹ, cho biết tổng sản phẩm quốc nội (GDP) danh nghĩa của California vào năm 2024 đã vượt qua Nhật Bản, trở thành "nền kinh tế" lớn thứ tư thế giới, nếu bang này là một quốc gia độc lập. Là trụ cột của nền kinh tế Mỹ, California là khu vực nông nghiệp quan trọng nhất tại Mỹ và là trung tâm sản xuất của Mỹ, với hơn 36.000 công ty sản xuất.

Trong khi đó, nền kinh tế California lại phụ thuộc vào người nhập cư, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp. Nhiều công nhân nông trại là người nhập cư từ các nước Mỹ Latinh như Mexico. Nhất là khi các trang trại bước vào thời kỳ cao điểm gieo trồng và thu hoạch, nếu không có lao động thời vụ nước ngoài, nhiều trang trại sẽ khó hoạt động. Ngoài ra, ngành xây dựng cũng là ngành phụ thuộc nhiều vào người nhập cư. Đối với nền kinh tế địa phương, ngoài California thì Bờ Tây Mỹ, Tiểu bang New York ở phía Đông, Texas và Florida ở phía Nam... cũng phụ thuộc nhiều vào người nhập cư và ước tính những bang này cũng sẽ bị ảnh hưởng rất lớn bởi các chính sách nhập cư.

Đối với nền kinh tế Mỹ nói chung, số lượng người nhập cư giảm có thể có tác động tiêu cực lâu dài hơn so với các chính sách thuế quan.

Ông Zhao Wei, nhà kinh tế trưởng của Tổ chức Guojin Securities, nhận định “Nhập cư là một lời giải thích quan trọng cho sự tăng trưởng phi thường của lao động và việc làm tại Mỹ kể từ năm 2021. Nhập cư đã dẫn đến sự gia tăng số lượng lao động và việc làm mới về cơ bản là do người nhập cư đóng góp, và chủ yếu là từ những người nhập cư bất hợp pháp, trong khi việc làm của lao động địa phương liên tục giảm.”

Theo một báo cáo do Dịch vụ nghiên cứu kinh tế của Bộ Nông nghiệp Mỹ công bố cách đây vài năm, hầu hết những người nhập cư không có giấy tờ đều đến Mỹ để tìm kiếm cơ hội việc làm. Những người này hầu hết đang ở độ tuổi lao động sung sức hơn các nhóm khác, trong độ tuổi từ 25 đến 64.

Dữ liệu phi nông nghiệp mới nhất được công bố vào tuần trước cho thấy, vào tháng 5, việc làm phi nông nghiệp của Mỹ đã tăng 139.000, mức thấp nhất kể từ tháng 2. Tác động của chính sách nhập cư dường như đã bắt đầu xuất hiện và lực lượng lao động đã giảm từ 171,1 triệu xuống còn 170,5 triệu, giảm khoảng 600.000 người.

Các nhà phân tích hầu hết cho rằng việc trục xuất những người nhập cư bất hợp pháp thực sự sẽ gây ra tác động thiếu hụt lao động đối với một số ngành công nghiệp, đặc biệt là trong nông nghiệp, xây dựng và các ngành công nghiệp khác thường sử dụng người nhập cư. Điều này sẽ làm tăng chi phí lao động, do đó đẩy tiền lương lên cao và khiến lạm phát tăng vọt.

Chuyên gia George Saravelos của  Deutsche Bank cho rằng sự phát triển kinh tế lớn của Mỹ năm ngoái được hưởng lợi từ "hỗn hợp vàng" của số lượng lớn người nhập cư, tăng trưởng việc làm cao và tiền lương thấp. Nhưng nếu số lượng người nhập cư tiếp tục giảm, thì tình hình năm nay sẽ trái ngược với năm ngoái. Cũng giống như cuộc khủng hoảng năng lượng năm 2022, sự thiếu hụt nguồn cung lao động không phải là tin tốt cho đồng đô la Mỹ.

Bên cạnh những ảnh hưởng về mặt kinh tế, xã hội, những diễn biến mới nhất tại Los Angeles còn gây ra những tác động chính trị sâu rộng. Nhìn chung, đây không chỉ là một cuộc biểu tình xã hội do hoạt động thực thi luật nhập cư gây ra mà còn là một cuộc đối đầu chính trị sâu sắc giữa quyền lực hiến pháp, quyền tự chủ địa phương và sự tập trung hóa liên bang, giữa Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa. Các nhà phân tích cho rằng, các sự kiện này sẽ có tác động sâu sắc đến cục diện chính trị và cấu trúc pháp quyền quốc gia của Mỹ vào nửa cuối năm 2025.