Iran có suy yếu sau các cuộc không kích của Israel?
Hơn 200 máy bay chiến đấu của Israel đã thực hiện nhiều đợt tấn công nhằm vào khoảng 100 mục tiêu quan trọng tại nhiều tỉnh thành, từ Natanz – trung tâm làm giàu uranium hàng đầu của Iran, cho đến các địa điểm phát triển tên lửa đạn đạo và các cơ sở quân sự phân tán tại Tehran, Shiraz, Tabriz, Isfahan và Kermanshah. Ngoài thiệt hại vật chất, loạt vụ ám sát nhằm vào nhiều tướng lĩnh và nhà khoa học hạt nhân cấp cao của Iran đã làm rung chuyển hệ thống lãnh đạo, đặt ra câu hỏi lớn về mức độ suy yếu của chế độ và sức mạnh quân sự Iran.
Mục tiêu bị tấn công và mức độ thiệt hại
Cuộc không kích nhắm tới Natanz là cơ sở làm giàu uranium chủ chốt của Iran đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho hai khu vực là trạm biến áp điện cung cấp năng lượng và nhà máy làm giàu nhiên liệu thí điểm trên mặt đất, nơi đặt hàng trăm máy ly tâm. Dù vậy, nhà máy làm giàu ngầm chính với khoảng 15.000 máy ly tâm chưa bị tổn hại nặng nề, theo báo cáo của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA). Natanz là trái tim của chương trình hạt nhân Iran, nơi sản xuất phần lớn nhiên liệu uranium – loại nguyên liệu có thể dùng cho cả mục đích hòa bình và quân sự.
Bên cạnh đó, các địa điểm tên lửa quan trọng ở Bid Kaneh, cũng như nhiều cơ sở quân sự tại các thành phố trọng điểm như Tehran, Shiraz, Tabriz, Isfahan và Kermanshah, đều chịu thiệt hại trong các đợt không kích. Dù một số nhà máy hạt nhân khác như Fordow và Bushehr không bị tấn công, nhưng chuỗi sự kiện này đã làm gián đoạn nghiêm trọng mạng lưới hạ tầng quân sự và hạt nhân của Iran.
Thiệt hại lớn về đội ngũ nhân sự cấp cao
Ngoài thiệt hại vật chất, đòn giáng nặng nề nhất với Iran là việc mất đi nhiều nhân vật quân sự và khoa học chủ chốt. Tổng Tham mưu trưởng Quân đội Iran, Thiếu tướng Mohammad Bagheri và chỉ huy Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC), Tướng Hossein Salami, là hai nhân vật có tầm ảnh hưởng hàng đầu đã bị ám sát. Cùng với họ, phó tổng tư lệnh Gholamali Rashid, cố vấn thân cận Lãnh tụ tối cao Ali Khamenei là ông Ali Shamkhani, cũng như chỉ huy lực lượng không quân IRGC và một số phụ tá cao cấp đã thiệt mạng trong các vụ tấn công nhằm chặt đứt hệ thống lãnh đạo Iran.
Về mặt khoa học, ít nhất 6 nhà khoa học hạt nhân cấp cao, trong đó có hiệu trưởng Đại học Hồi giáo Azad Iran Mohammad Mehdi Tehranchi và cựu giám đốc Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran Fereydoun Abbasi, đã thiệt mạng. Những người này đóng vai trò trung tâm trong phát triển công nghệ hạt nhân, vũ khí và năng lượng của Iran.
Sự tổn thất về mặt quân sự và chính trị
Việc mất đi hai nhân vật quân sự quyền lực như thiếu tướng Bagheri và tướng Salami không chỉ gây tổn thất về năng lực chỉ huy mà còn tạo ra khoảng trống lãnh đạo khó lấp đầy trong ngắn hạn. Cả hai đều là “cột trụ” của hệ thống an ninh quốc gia Iran và là nhân vật có ảnh hưởng trực tiếp trong các quyết sách quân sự và chính trị trọng yếu. Ông Bagheri, với vai trò Tổng Tham mưu trưởng, là người chỉ đạo các chiến lược quân sự lớn của Iran; trong khi tướng Salami, người chỉ huy IRGC – lực lượng vũ trang tinh nhuệ nhất và cũng là trụ cột trong chính sách đối ngoại và an ninh khu vực của Tehran, có ảnh hưởng lớn đối với các nhóm ủy nhiệm và mạng lưới an ninh trong khu vực.
Chính quyền Iran hiện phải đối mặt với thách thức lớn trong việc tái cơ cấu lại hệ thống chỉ huy cấp cao, đồng thời đảm bảo duy trì ổn định chính trị và quân sự trong bối cảnh áp lực bên ngoài gia tăng.
Iran có thực sự suy yếu?
Tuy nhiên, việc đánh giá Iran có thực sự suy yếu hay không cần nhìn nhận dưới nhiều góc độ:
Khả năng thích ứng của hệ thống chính trị – quân sự: Iran sở hữu một cơ chế tổ chức “đa tầng” và linh hoạt, giúp họ có thể bổ sung lãnh đạo mới, thậm chí sau những cú sốc lớn. Các mạng lưới quyền lực trong IRGC và quân đội có thể nhanh chóng thay thế vị trí các nhân vật bị loại bỏ, dù điều này có thể gây ra những gián đoạn nhất định.
Tính đoàn kết nội bộ: Mặc dù các vụ ám sát gây ảnh hưởng tâm lý lớn, nhưng chính quyền Iran có thể sử dụng những sự kiện này để củng cố tinh thần dân tộc, hun đúc chủ nghĩa yêu nước và tăng cường quyền kiểm soát nội bộ, đặc biệt khi đối mặt với “các thế lực thù địch bên ngoài”.
Ảnh hưởng tạm thời đối với chương trình hạt nhân và tên lửa: Dù cơ sở hạ tầng bị tổn thương, nhưng chương trình hạt nhân Iran có tính dự phòng cao, với nhiều địa điểm và mạng lưới phân tán. Vì vậy, hoạt động phát triển vũ khí và nhiên liệu hạt nhân có thể bị chậm lại nhưng chưa bị hủy hoại hoàn toàn.
Rủi ro leo thang và tác động khu vực: Chuỗi tấn công có thể kích hoạt một vòng phản công và trả đũa không giới hạn, làm gia tăng căng thẳng và bất ổn không chỉ trong khu vực mà còn ảnh hưởng đến an ninh toàn cầu.
Tác động lâu dài và những thách thức phía trước
Các cuộc không kích và ám sát quy mô lớn khiến Iran phải đối mặt với nhiều thách thức: tái cấu trúc hệ thống lãnh đạo quân sự, đảm bảo an ninh nội bộ trước nguy cơ phản ứng từ các nhóm đối lập, đồng thời duy trì chương trình hạt nhân và các chính sách đối ngoại đầy tham vọng trong bối cảnh cô lập và áp lực quốc tế tăng cao.
Ngoài ra, khả năng mở rộng các chiến dịch quân sự nhằm gây áp lực thêm về kinh tế và chính trị đối với Iran có thể khiến chế độ này trở nên bấp bênh hơn. Tuy nhiên, với truyền thống chống chịu lâu dài trước các áp lực bên ngoài và sự kiểm soát chặt chẽ của chính quyền, việc Iran có suy yếu toàn diện hay không là điều chưa thể đánh giá chính xác.
Loạt cuộc tấn công quy mô lớn của Israel đã gây thiệt hại nặng nề cho Iran về cả vật chất lẫn nhân sự cấp cao. Tuy nhiên, hệ thống tổ chức phức tạp và khả năng thích nghi của Iran khiến nước này vẫn có thể duy trì sức mạnh đáng kể và tiếp tục các hoạt động quân sự, hạt nhân cũng như chính trị trong khu vực.
Ấn Độ đã bắt đầu tiến hành điều tra nguyên nhân vụ rơi máy bay của hãng hàng không Air India ở thành phố Ahmedabad, bang Gujarat ngay sau khi tìm thấy hai hộp đen của chiếc máy bay gặp nạn.
Israel và Iran tiếp tục tiến hành các cuộc không kích vào lãnh thổ của nhau ngày 14/6.
Cộng đồng quốc tế tiếp tục kêu gọi Israel và Iran nhanh chóng dừng các hoạt động tấn công và đáp trả, dùng giải pháp ngoại giao nhằm “hạ nhiệt” diễn biến căng thẳng ở Trung Đông.
Giá dầu thế giới đã tăng hơn 7% trong phiên giao dịch cuối tuần này, sau khi Israel và Iran thực hiện các cuộc không kích lẫn nhau.
Truyền hình nhà nước Iran vừa tuyên bố thêm hai tướng cấp cao của Iran đã thiệt mạng trong đợt không kích của Israel vào các mục tiêu quân sự và hạt nhân của Iran rạng sáng 14/6.
Lực lượng lính thủy đánh bộ Mỹ được triển khai đến thành phố Los Angeles ngày 13/6 đã bắt giữ một dân thường đầu tiên trong làn sóng biểu tình ở thành phố này.
0