Xôi nếp gà gáy xứ Mường đất Tổ
Tôi có duyên may đặt chân tới xứ Mường đất Tổ, xã Mỹ Lung, huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ vào một sớm hè. Nơi đây, văn hóa Mường đậm đặc trong từng tấc đất, từng hơi thở, từng nếp nhà… Theo như cách giới thiệu của các nhiếp ảnh gia chinh chiến nhiều vùng miền đi cùng đoàn với tôi, hơn 80% cư dân nơi đây là người Mường.
Bên căn nhà sàn hướng ra bờ suối, cạnh con cọn nước là mái bếp cũ. Những chú gà khép cánh ướt nhép đứng nép bậu cửa bếp nhưng vẫn hăng hái dỏng cổ thi thoảng cất lên tiếng gáy gọi mặt trời ngủ kỹ. Trong căn bếp nhỏ, ngọn lửa bếp củi tí tách nổ, khói điệu đà thổi lên sàn gác đầy những nông cụ đen kịt bồ hóng. Anh Đinh Xuân Quang - chủ nhà, ngụ tại Khu 1 Mỹ Lung, tay miệt mài rụt củi, miệng say sưa giới thiệu cho chúng tôi, anh đang đồ xôi nếp gà gáy - món đặc sản trứ danh vùng đất Mường này.
Người Mường Mỹ Lung không chuộng dùng chõ nhôm đồ xôi như người thành thị, dù nó nhẹ, bền, tiện. Niềm tự hào và ý thức trân trọng bản sắc ẩm thực nói riêng và văn hóa nói chung của người Mường nơi đây như một ngọn lửa thôi thúc họ phải giữ lấy chiếc cuốp - chõ đồ xôi bằng gỗ trong nhà, ít nhất mỗi nhà một cái. Cuốp Mường làm từ thân cây gạo, cây mít hay nhội, có mùi thơm gỗ tự nhiên, đồ xôi không bị dính, giữ được độ dẻo thơm. Chỉ cần ngâm nước trước khi sử dụng thì các vết nứt sẽ khít lại, không bị thoát hơi ra ngoài. Cuốp bền, có khi dùng cả chục năm mới thay.
Gạo nếp gà gáy hạt to, mẩy, trắng; là giống lúa nếp dài ngày trồng từ tháng 5 tới tháng 10 trên những thửa ruộng bậc thang thấp của Mỹ Lung, thấm đẫm nước từ các khe, suối sạch lành. Nhiều người xã khác tới Mỹ Lung mang gạo đi nhân rộng nhưng lạ thay, chỉ ở Mỹ Lung, hạt ngọc trời này mới đẹp đồng đều, thơm, dẻo như vậy.
Có cả một truyền thuyết truyền đời ở xứ Mường này về sản vật nếp gà gáy. Đó là một người con dâu mới về nhà chồng, đêm tân hôn ngủ quên, không ngâm gạo nếp trước, không đồ xôi sớm để có xôi cúng gia tiên nhà chồng theo lời mẹ chồng dặn. Nghe tiếng gà gáy canh ba, hớt hải dậy lấy nhầm gạo nếp mẹ đẻ cho làm của hồi môn mang đi đồ xôi. Ai ngờ, mẹ chồng ăn lại tấm tắc khen ngon dù xôi chẳng ngâm gạo trước, không phải đồ lâu. Cô gái mới bẽn lẽn kể lại câu chuyện quấn quýt chồng mà ngủ quên, nghe gà gáy mới dậy nấu. Từ đó gọi thứ nếp đó là nếp gà gáy.
Gạo nếp gà gáy không cần ngâm 8 - 10 tiếng như gạo khác. Lấy gạo nấu xôi ngay cũng dẻo thơm. Người Mường dùng các loại lá cây, củ quả… từ rừng núi để nhuộm màu xôi ngũ sắc: xanh, tím, đỏ, vàng bên cạnh màu trắng nguyên bản. Từng lớp gạo nhuộm màu tự nhiên được cho vào cuốp gỗ, ngăn cách bởi lớp lá chuối, lá dong. Thời gian đồ xôi chỉ 20 phút là ngon. Xôi nếp gà gáy dẻo, bùi, không dính tay. Càng nắm càng mê, càng vê càng dẻo quánh như bánh đúc! Người Mường thường gói xôi vào lá dong, vừa đẹp mắt lại có mùi thơm của lá dong bánh tẻ. Xôi để từ hôm trước sang ngày hôm sau, thậm chí để tủ lạnh ngăn mát vẫn dẻo thơm như mới.
Ngoài trời, mưa vẫn chưa ngớt. Than củi ngày một nhiều. Anh Quang ướp muối cá Sỉnh Ngòi Lao thành từng xiên gác lên than. Chả mỡ chài cũng vừa chín tới, mùi thơm tỏa ra khắp bếp, mỡ nhỏ xuống than xèo xèo. Ống cơm lam nướng rau rừng cũng dần thơm nức mũi. Anh Quang hồ hởi: "Ẩm thực người Mường đa dạng, người Mường thì hiếu khách. Các anh chị ăn ở đây ba ngày ba đêm cũng chưa hết đặc sản vùng em".
Gói xôi bọc lá dong vuông vức như chiếc bánh chưng, mở ra có 5 sắc màu bắt mắt, tượng trưng cho âm dương ngũ hành và sự đa dạng văn hóa của vùng đất này. Nhón một nắm xôi vo tròn ở mấy đầu ngón tay không dính chút nào, chấm chút muối vừng, ăn kèm cá Sỉnh, miếng chả mỡ chài, chút rau rừng đồ… như tận hưởng cả một bầu trời tinh hoa ẩm thực Mường bao đời trong một khoảnh khắc. Sản vật từ đồng, từ núi tới từ suối, từ khe… trọn vẹn hiện hữu trên một mâm cỗ lá thịnh soạn thiết khách phương xa, chế biến bằng niềm tự hào và sự nồng hậu của người Mường đất Tổ.
Không chỉ những ngày tháng Ba âm lịch, khách thập phương mới nô nức hành hương về Đền Hùng, tìm về nguồn cội linh thiêng. Du khách cũng hay ghé thăm những vùng đất trù phú văn hóa khác của đất Tổ Phú Thọ mà Mỹ Lung - Yên Lập là một tọa độ đậm chất văn hóa Mường, với điểm nhấn là ẩm thực Mường, khiến du khách trầm trồ, lưu luyến chẳng muốn rời.
Xuân Chinh
Trưa và chiều nay, cường độ nắng tiếp tục gia tăng, đẩy nền nhiệt tại một số khu vực Hà Nội lên ngưỡng nắng nóng. Nhiệt độ cao nhất phổ biến 33-35 độ, có nơi vượt ngưỡng 35 độ. Độ ẩm thấp nhất từ 65-70%.
Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam là một thế giới sống động - nơi thiên nhiên không chỉ được ngắm nhìn mà còn được cảm nhận, đối thoại và khám phá bằng mọi giác quan.
Thủ tướng Phạm Minh Chính hội kiến Chủ tịch Quốc hội Estonia; BV Bạch Mai, Việt Đức cơ sở 2 chủ động tuyển dụng; Đàm phán thương mại Mỹ-Trung đi đúng hướng;... là những thông tin đáng chú ý trong Chương trình Thời sự 9h00 hôm nay.
Nhiều hộ kinh doanh vẫn cảm thấy hoang mang trước các quy định thuế mới.
Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra tuyên bố cho thấy ông đang khó xử với Nga và Trung Quốc, sau cuộc điện đàm với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào tối 5/6.
Hà Nội giải quyết dứt điểm các vụ khiếu nại, tố cáo kéo dài trước 30/6; Khẩn trương tích hợp 100% dịch vụ công trực tuyến trong tháng 6; Hà Nội sắp có thêm 3 trường THPT công lập; Nga bác bỏ thông tin thiệt hại máy bay ném bom sau chiến dịch 'Mạng nhện';... là những thông tin đáng chú ý trong bản tin hôm nay.
0