Vì sao Ukraine trì hoãn nhận thi thể quân nhân tử trận?

Nga, Ukraine trao đổi tù binh chiến tranh trẻ tuổi

Viết trên mạng xã hội ngày 9/6, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết: “Hôm nay, một cuộc trao đổi đã bắt đầu và sẽ tiếp tục diễn ra theo nhiều giai đoạn trong những ngày tới”.

Nhà lãnh đạo này đã đăng tải hình ảnh những binh sĩ khoác trên mình cờ Ukraine, reo hò và ôm nhau. “Trong số những người chúng tôi đang đưa trở về hiện nay có những người bị thương, những người bị thương nặng và những người dưới 25 tuổi”, ông nói thêm.

Bộ Quốc phòng Nga cùng ngày xác nhận, cuộc trao đổi tù binh chiến tranh đầu tiên với Ukraine đã diễn ra, cho biết đây là một phần của “các thỏa thuận đạt được vào ngày 2/6 tại Istanbul”. Tuy nhiên, cả Nga và Ukraine đều không cho biết có bao nhiêu tù binh đã được thả. Theo đánh giá từ đoạn video được công bố, mỗi bên đã tiếp nhận ít nhất 36 binh sỹ.

Sau các cuộc đàm phán ở Istanbul, cả Moscow và Kiev cho biết sẽ có hơn 1.000 tù binh được trao trả, khiến đây trở thành cuộc trao đổi tù binh lớn nhất trong cuộc chiến kéo dài giữa hai nước. Tuy nhiên, cuộc trao đổi có nguy cơ bị đổ vỡ khi vào cuối tuần cả Moscow và Kiev đều cáo buộc lẫn nhau về việc trì hoãn và cản trở cuộc trao đổi đã được thống nhất.

Chuyện gì đã xảy ra?

Ngày 2/6, Thổ Nhĩ Kỳ đã tổ chức vòng đàm phán thứ hai giữa Nga và Ukraine. Sau các cuộc đàm phán, người đứng đầu phái đoàn Nga, ông Vladimir Medinsky, cho biết phía Nga đã đệ trình một bản ghi nhớ với các điều kiện để kết thúc xung đột với một lệnh ngừng bắn và hòa bình dài hạn.

Ngoài ra, các bên đã nhất trí về một cuộc trao đổi tù binh chiến tranh với tỉ lệ 1.200 đổi 1.200, dự kiến ​​sẽ diễn ra trong khoảng thời gian từ ngày 7 đến ngày 9/6. Nga cũng đề xuất tạo ra một đường dây liên lạc để giải quyết kịp thời các vấn đề chuyển giao khẩn cấp các tù binh chiến tranh bị thương nặng cho nhau bên ngoài khuôn khổ các cuộc trao đổi chung.

Phái đoàn Nga tuyên bố sẵn sàng chuyển đến Kiev hơn 6 nghìn thi thể của binh sỹ thuộc Lực lượng vũ trang Ukraine đã tử trận. Nga cũng sẵn sàng tiếp nhận thi thể của những người lính Nga. Đồng thời, Nga đang xem xét vấn đề đoàn tụ gia đình. Kiev trước đó đã trao cho Moscow danh sách 339 trẻ em Ukraine đã được sơ tán khỏi vùng chiến sự.

Theo thoả thuận này, vào đêm ngày 6/6, Nga đã khởi động quá trình chuyển giao thi thể của những người lính Ukraine đã hy sinh. Ông Vladimir Medinsky đã thông báo về tiến trình này trên kênh Telegram của mình.

“Theo đúng các Hiệp định Istanbul, vào ngày 6/6, phía Nga đã triển khai một hoạt động nhân đạo nhằm chuyển giao hơn 6.000 thi thể binh lính tử trận của Lực lượng vũ trang Ukraine, cũng như trao đổi tù binh chiến tranh bị thương và bị bệnh nặng và tù binh chiến tranh dưới 25 tuổi”, ông cho biết.

Theo Medinsky, 1.212 thi thể đầu tiên đã được chuyển đến khu vực trao đổi, số còn lại “đang trên đường đến”. Ông nói thêm rằng danh sách đầu tiên, bao gồm 640 tù binh chiến tranh, cũng đã được trao cho Kiev.

“Tuân thủ đầy đủ các thỏa thuận đạt được tại Istanbul, chúng tôi đã chuẩn bị hơn 6.000 thi thể binh lính thuộc Lực lượng vũ trang Ukraine, được lưu giữ trong xe tải đông lạnh và trong các toa xe đặc biệt, theo hình thức của Lực lượng vũ trang Ukraine, nhiều thi thể trong số đó có giấy tờ tùy thân, để chuyển giao cho phía Ukraine”, ông Medinsky, người cũng đồng thời giữ chức trợ lý của Tổng thống Nga cho biết.

Nhóm liên lạc của Bộ Quốc phòng Nga đã có mặt tại biên giới với Ukraine, ông lưu ý. Tuy nhiên, Kiev đột nhiên quyết định hoãn vô thời hạn việc tiếp nhận các thi thể và tù binh chiến tranh. Không có đại diện của phía Ukraine hoặc danh sách trao đổi tại địa điểm trao đổi được đề xuất.

“Vì một lý do nào đó, nhóm đàm phán của họ thậm chí còn không đến địa điểm trao đổi. Lý do được đưa ra khác nhau, và khá kỳ lạ. Chúng tôi kêu gọi Kiev tuân thủ nghiêm ngặt lịch trình và tất cả các thỏa thuận đã đạt được, và ngay lập tức bắt đầu trao đổi. Hãy để, như chúng ta đã thỏa thuận, 1.200 binh lính và sĩ quan từ mỗi bên có cơ hội trở về nhà”, ông Medinsky nhấn mạnh trong tuyên bố của mình.

Ông cũng kêu gọi các phương tiện truyền thông quốc tế đến nơi chuyển giao các thi thể và tù nhân chiến tranh và đảm bảo rằng phía Nga đã sẵn sàng cho việc trao đổi. “Nga luôn giữ lời hứa”, người đứng đầu phái đoàn Nga nhấn mạnh tại các cuộc đàm phán với Ukraine.

Nga nói gì?

Bộ Quốc phòng Nga cũng tuyên bố Moscow sẵn sàng thực hiện các thỏa thuận đạt được tại Istanbul. Đại diện nhóm đàm phán Nga, Trung tướng Alexander Zorin, cho biết: “Chúng tôi đã chuẩn bị đầy đủ để thực hiện các thỏa thuận đã đạt được tại Istanbul. Chúng tôi sẵn sàng chuyển giao tất cả các thi thể, cũng như thực hiện trao đổi tù binh chiến tranh theo công thức đã thiết lập”, ông nói.

Một đoàn xe chở 1.212 thi thể quân nhân Ukraine tử trận thuộc diện hồi hương đã đến khu vực trao đổi, Tổng cục trưởng Tổng tham mưu các lực lượng vũ trang Liên bang Nga cho biết.

“Ba đoàn tàu nữa đang được chuẩn bị để vận chuyển trong tương lai gần, mỗi đoàn chở 1.200 thi thể, và một đoàn xe cơ giới chở 1.200 thi thể. Tổng số người sẽ lên tới hơn 6.000”, ông Zorin giải thích.

Phản ứng về việc Ukraine trì hoãn tiếp nhận thi thể quân nhân, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov lưu ý rằng cho đến nay Kiev đã đưa ra nhiều lời bào chữa khác nhau, nhưng chúng rất khó tin. Ông Peskov cũng nhấn mạnh rằng những lời giải thích như vậy không thể chống lại sự chỉ trích và không góp phần giải quyết tình hình.

Đại sứ lưu động của Bộ Ngoại giao Nga về Tội ác của Chế độ Kiev Rodion Miroshnik cũng nói về việc Ukraine thiếu giải thích rõ ràng cho việc trì hoãn ngày tiếp nhận các thi thể. Ông nhắc lại các kênh liên lạc mà phía Ukraine có thể thông báo họ đã sẵn sàng thực hiện các thỏa thuận, nhưng tình hình vẫn chưa chắc chắn.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga, Maria Zakharova, nghi ngờ rằng quyết định không tiếp nhận thi thể của quân nhân Ukraine là do cá nhân Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đưa ra. Bình luận về vụ việc, bà Zakharova nhấn mạnh rằng không có dân tộc hay nhóm dân tộc nào trên thế giới từ chối chôn cất binh lính của mình. “Ukraine không cần công dân của mình, dù là người sống hay người chết”, bà nói.

Ông Leonid Slutsky, Chủ tịch Ủy ban Duma Quốc gia Nga về các vấn đề quốc tế, khi bình luận về việc Ukraine trì hoãn việc tiếp nhận các thi thể đã gọi tình hình hiện tại là “sự hoài nghi hiếm hoi” đối với ký ức về những người lính đã hy sinh của Lực lượng vũ trang Ukraine.

Trong khi đó, Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev tuyên bố rằng Kiev sợ phải thừa nhận tổn thất và bồi thường cho người thân của những người đã chết.

Ukraine nói gì?

Bất chấp ba năm giao tranh, những cuộc trao đổi tù binh chiến tranh và thi thể quân nhân vẫn diễn ra thường xuyên giữa Nga và Ukraine trong suốt cuộc xung đột và việc trao đổi này là kết quả cụ thể duy nhất của các cuộc đàm phán tại Istanbul hồi tuần trước.

Nga cho biết việc Ukraine bất ngờ hoãn chuyển giao tù binh chiến tranh và thi thể binh lính tử trận đã khiến hàng trăm thi thể người Ukraine phải chờ trong xe tải đông lạnh tại một điểm trao đổi mà không có ai đến nhận.

Trong khi đó, Ukraine bác bỏ cáo buộc của Nga. Cơ quan Điều phối Xử lý Tù binh Chiến tranh của Ukraine cho biết hai nước đã đồng ý trao đổi binh lính bị thương nặng và binh lính trẻ nhưng chưa thống nhất về thời điểm trao đổi thi thể quân nhân tử trận, khẳng định việc trao đổi tù binh chiến tranh và thi thể binh lính là những quá trình riêng biệt.

“Thật không may, thay vì đối thoại mang tính xây dựng, chúng tôi lại một lần nữa phải đối mặt với sự thao túng”, Cơ quan Điều phối Xử lý Tù binh Chiến tranh của Ukraine cho biết. “Chúng tôi kêu gọi phía Nga ngừng chơi xấu và quay lại hành động một cách xây dựng để đưa người của hai bên trở về, đồng thời thực hiện thỏa thuận minh bạch trong những ngày tới”.

Sau đó, trong một tuyên bố trên Telegram vào ngày 8/6, người đứng đầu Cơ quan Tình báo Quốc phòng Ukraine Kyrylo Budanov cho biết Kiev sẽ nhận được các thi thể “theo kế hoạch” vào tuần thứ hai của tháng 6, mà những người được ủy quyền được cho là đã được thông báo vào ngày 3/6. Ông Budanov cũng khẳng định rằng đất nước ông đang tuân thủ nghiêm ngặt các thỏa thuận đã đạt được tại các cuộc đàm phán hòa bình ở Istanbul.

“Chúng tôi đang tuân thủ chặt chẽ các thỏa thuận đã đạt được tại Istanbul. Ai, khi nào và cách trao đổi như thế nào không phải là quyết định của riêng ai. Việc chuẩn bị cẩn thận đang được tiến hành. Áp lực và thao túng là không thể chấp nhận được ở đây”, ông cho biết.

Vì sao Ukraine trì hoãn nhận thi thể quân nhân?

Giới quan sát đánh giá, việc Ukraine từ chối tiếp nhận hơn 6.000 thi thể binh sĩ do Nga trao trả - dù đã có thỏa thuận hồi hương tại Istanbul cho thấy sự căng thẳng không chỉ về chính trị mà cả về kinh tế và tâm lý chiến tranh.

Theo truyền thông Nga, rõ ràng, đề xuất của phái đoàn Nga tại Istanbul về việc trao trả 6.000 thi thể quân nhân tử trận cho Ukraine cùng với một cuộc trao đổi tù binh chiến tranh quy mô lớn đã khiến Kiev bất ngờ và trong một thời gian ngắn, họ không thể ngay lập tức đưa ra được lập trường.

Có lẽ Kiev chỉ đơn giản là không muốn hành động theo chương trình nghị sự do Moscow đề xuất. Nhưng cũng có thể họ sợ con số 6.000 thi thể quân nhân, điều có thể làm dấy lên nghi ngờ về những tuyên bố trước đó rằng Nga đang phải chịu tổn thất lớn hơn Lực lượng vũ trang Ukraine.

Lần cuối cùng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky lên tiếng về con số tổn thất của nước này là vào tháng 2, cho biết 46.000 quân nhân Ukraine đã thiệt mạng trong 3 năm xung đột. Tuy nhiên, theo số liệu của Hội Chữ thập đỏ, 400.000 đơn xin tìm người mất tích đã được nộp tại Ukraine. Ngoài ra, đều đặn trong năm qua, trong quá trình trao đổi thi thể, Nga đã chuyển cho Ukraine nhiều hơn nhiều lần so với con số mà Ukraine chuyển cho Nga. Điều này có thể gián tiếp chỉ ra cả tỷ lệ tổn thất và ai vẫn giữ quyền kiểm soát chiến trường.

Tổng thống Ukraine Zelensky thậm chí còn nói rằng hầu hết các thi thể vẫn chưa được xác định danh tính và do đó không biết họ là lính Ukraine hay lính Nga.

Bình luận về tuyên bố của ông Zelensky, nhà phân tích quân sự kiêm tổng biên tập Tạp chí Quốc phòng Igor Korotchenko nói với TASS rằng việc ông Zelensky từ chối tiếp nhận thi thể của 6.000 quân nhân Ukraine xuất phát từ nỗi sợ ảnh hưởng đến chính trị và danh tiếng của ông.

“Tổng số thi thể là 6.000. Tuy nhiên, chúng tôi thấy rằng Kiev đang cố tình bỏ qua nghĩa vụ tiếp nhận những người lính Ukraine đã hy sinh và cố tình trì hoãn tiến trình này. Rõ ràng, ông Zelensky lo ngại rằng việc tiếp nhận hài cốt sẽ gây ra thảm họa chính trị và hình ảnh”, chuyên gia này cho biết.

Cũng theo ông Korotchenko, sự do dự của Zelensky có thể liên quan đến lo ngại rằng việc chuyển giao một số lượng lớn thi thể như vậy sẽ xác nhận mức độ tổn thất của quân đội Ukraine trong khu vực hoạt động quân sự đặc biệt. “Theo quan điểm của bối cảnh chính trị nội bộ ở Kiev, điều này có thể gây ra hậu quả thảm khốc”, ông lưu ý.

Chia sẻ quan điểm này, nhà phân tích và chuyên gia quân sự người Anh Alexander Merkuris cũng cho rằng nhà lãnh đạo Ukraine đã phá vỡ cuộc trao đổi với Nga và từ chối tiếp nhận thi thể của những người lính Ukraine để tránh phải thừa nhận tổn thất trên diện rộng.

“Uy tín của ông Zelensky gắn liền với cuộc phiêu lưu của Ukraine ở khu vực Kursk. Ông ấy không muốn thừa nhận quy mô tổn thất”, chuyên gia này tin tưởng.

Trong khi đó, một số ý kiến khác cho rằng Kiev đang trì hoãn tiếp nhận thi thể quân nhân tử trận vì lo ngại gánh nặng tài chính. Luật pháp Ukraine quy định mỗi gia đình binh sĩ tử trận được nhận khoảng 15 triệu hryvnia, tương đương khoảng 362.000 USD, trong đó ba khoản được trả ngay lập tức và phần còn lại - trong 3 năm.

Theo tính toán của ấn phẩm “Strana.ua” của Ukraine, việc trả lại thi thể của 6.000 quân nhân sẽ có nghĩa là chính quyền Ukraine cần phải trả cho gia đình họ 90 tỷ hryvnia, tương đương 2,1 tỷ USD, hay khoảng 10% ngân sách quân sự của nước này trong năm 2025. Bộ trưởng Tài chính Serhiy Marchenko từng tuyên bố tại Verkhovna Rada (Quốc hội Ukraine) rằng ngân sách năm 2025 không có đủ tiền cho quân đội và do đó sẽ được sửa đổi. Trong bối cảnh ấy, việc tiếp nhận thi thể quân nhân sẽ khiến ngân sách quốc phòng vốn đã thâm hụt càng thêm áp lực.

“Đây là một nỗ lực nhằm tránh né chấp nhận và thừa nhận những tổn thất quân sự chính thức, cái chết của những người lính trong nhiều trường hợp bị buộc phải ra mặt trận, và do đó tránh phải bồi thường cho người thân”, nhà phân tích người Argentina Christian Lamesa nói với RIA Novosti.

Điều gì xảy ra tiếp theo?

Mặc dù người đứng đầu Cơ quan Tình báo Quốc phòng Ukraine Kyrylo Budanov cho biết Kiev sẽ nhận được các thi thể “theo kế hoạch” vào tuần thứ hai của tháng 6, nhưng cho tới nay vẫn chưa có gì chắc chắn.

Những lời giải thích của Kiev về sự chậm trễ trong việc trao đổi nhìn chung nghe có vẻ khá khó hiểu: Moscow bị cáo buộc “gây sức ép thông tin và cố gắng đơn phương áp đặt các thông số của quá trình trao đổi”, trong khi ý định tiến hành một cuộc trao đổi như vậy đã được xác nhận.

Trong khi đó, thống đốc vùng Zaporizhia do Nga bổ nhiệm Yevhen Balitsky hôm 8/6 đã tiến thêm một bước khi công bố danh sách 97 binh lính Ukraine tử trận mà Nga sẵn sàng trao trả cho Ukraine.

Viết trên Telegram, ông Balitsky cho biết: “Chúng tôi sẽ bắt đầu công khai danh sách các thi thể đã được xác định danh tính để người thân có thể tìm thấy người thân đã mất”.

Về nguyên tắc, trong trường hợp việc trao đổi bị trì hoãn hơn nữa, Moscow có thể công bố tất cả 6.000 cái tên, vì nhà đàm phán Nga Medinsky trước đó đã nói rằng tất cả những người đã chết đã được xét nghiệm DNA và Moscow đã xác định được danh tính của họ.

Ngày 9/6, gia đình của những người lính Ukraine mất tích đã tập trung gần biên giới với Belarus, khi cuộc trao đổi tù binh trẻ giữa Nga và Ukraine diễn ra theo kế hoạch.

Khi chiếc xe buýt chở tù binh chiến tranh tới, một đám đông người thân đã ùa về phía trước, nhiều người giơ cao những bức ảnh của những người cha, anh em và con trai mất tích.

Gương mặt họ tràn đầy sự lo lắng. Ít người mong đợi được đoàn tụ, và hầu hết chỉ tuyệt vọng vì thông tin sau nhiều năm chờ đợi mà không có tin tức gì.

Cô Tetiana, người đã có mặt cùng những người Ukraine khác ở khu vực Chernihiv gần Belarus, mang theo một tấm bìa cứng có ảnh của cha cô, Valentyn, và anh họ, Mykola, cả hai đều vẫn mất tích. “Khi cha tôi ra trận, nỗi sợ lớn nhất của tôi là ông sẽ mất tích”, cô nói, mắt đẫm lệ, “Tôi hy vọng có thể ông sẽ bị thương và trở về”.

Cuộc chiến đã gây ra tổn thất nặng nề cho gia đình cô. Chú của Tetiana đã thiệt mạng vào tháng 9 năm ngoái, nhưng thi thể của ông chỉ mới được đưa về chôn cất gần đây. Việc trao đổi tù binh chiến tranh và hồi hương thi thể các binh sĩ tử trận là thỏa thuận cụ thể duy nhất đạt được tại các cuộc đàm phán hoà bình giữa Nga và Ukraine diễn ra hôm 2/6 tại Istanbul.

Việc hai bên đến nay vẫn chưa thể đi đến đột phá hướng tới việc chấm dứt cuộc chiến kéo dài hơn 3 năm qua là minh chứng cho thấy sự khác biệt lớn trong mục tiêu và lập trường cũng như thiếu tin tưởng lẫn nhau giữa các bên.

Trong bối cảnh ấy, giới quan sát nhận định, ở giai đoạn hiện nay, các điều kiện để chấm dứt các hành động quân sự ở Ukraine vẫn chưa chín muồi. Một mặt, hai bên vẫn chưa đạt được tất cả các mục tiêu mà họ đã tuyên bố. Mặt khác, Kiev hiện vẫn chưa cạn kiệt nguồn lực để chấm dứt sự kháng cự. Ngoài ra, Liên minh châu Âu không có xu hướng chấm dứt cuộc đối đầu vũ trang dưới hình thức hiện tại, trong khi Mỹ vẫn chưa sẵn sàng gây áp lực để các bên chấp nhận các điều kiện của Nga để chấm dứt khủng hoảng./.