Người làm báo giữa làn sóng AI | Hà Nội tin mỗi chiều
Người làm báo Việt Nam đang đối mặt với thách thức lớn chưa từng có giữa lúc nghề báo bước vào tuổi thứ 100: trí tuệ nhân tạo và mạng xã hội định nghĩa lại cách tiếp nhận thông tin.
Câu hỏi đặt ra là: Những người làm báo hôm nay sẽ đứng ở đâu trong dòng chảy ấy?
Đầu tiên là về yếu tố cạnh tranh. Ở Diễn đàn Báo chí toàn quốc 2025, ông Lê Quốc Minh – Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam đã thẳng thắn chỉ ra một thực tế: báo chí đang mất độc giả về tay mạng xã hội. Mỗi ngày, hàng triệu người không đọc báo nữa mà lướt TikTok, Facebook để nắm tin nóng. Phần lớn những “tin nóng” ấy lại được tổng hợp dựa trên công cụ AI. Đáng nói là chúng xử lý rất nhanh, ngắn gọn và đúng xu hướng, đúng cái người dùng đang tìm. Nguy cơ là thật. Nếu người làm báo hôm nay chỉ đưa tin một chiều, chỉ chạy theo tốc độ thì chắc chắn sẽ thua AI, thua mạng xã hội. Nhưng ở chiều ngược lại, chính cái “nhanh” đó cũng là điểm yếu của AI: thiếu kiểm chứng, thiếu góc nhìn, thiếu độ tin cậy. Người đọc không chỉ muốn biết “điều gì đã xảy ra” mà họ còn cần hiểu: “vì sao điều đó xảy ra”, “ai chịu trách nhiệm?”, “điều đó ảnh hưởng gì đến họ”?... Những câu hỏi đó AI chưa trả lời được, nhưng người làm báo thì có thể và phải làm được.
Tóm lại: AI không đáng sợ. Điều đáng sợ là người làm báo không chịu thay đổi. Thế nhưng, thay đổi không có nghĩa là đánh mất mình. Chúng ta có thể học cách làm nhanh hơn, làm hấp dẫn hơn, nhưng không thể bỏ quên điều cốt lõi: tôn trọng sự thật và giữ đạo đức nghề nghiệp chân chính.
Đầu tiên là về yếu tố cạnh tranh. Ở Diễn đàn Báo chí toàn quốc 2025, ông Lê Quốc Minh – Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam đã thẳng thắn chỉ ra một thực tế: báo chí đang mất độc giả về tay mạng xã hội. Mỗi ngày, hàng triệu người không đọc báo nữa mà lướt TikTok, Facebook để nắm tin nóng. Phần lớn những “tin nóng” ấy lại được tổng hợp dựa trên công cụ AI. Đáng nói là chúng xử lý rất nhanh, ngắn gọn và đúng xu hướng, đúng cái người dùng đang tìm. Nguy cơ là thật. Nếu người làm báo hôm nay chỉ đưa tin một chiều, chỉ chạy theo tốc độ thì chắc chắn sẽ thua AI, thua mạng xã hội. Nhưng ở chiều ngược lại, chính cái “nhanh” đó cũng là điểm yếu của AI: thiếu kiểm chứng, thiếu góc nhìn, thiếu độ tin cậy. Người đọc không chỉ muốn biết “điều gì đã xảy ra” mà họ còn cần hiểu: “vì sao điều đó xảy ra”, “ai chịu trách nhiệm?”, “điều đó ảnh hưởng gì đến họ”?... Những câu hỏi đó AI chưa trả lời được, nhưng người làm báo thì có thể và phải làm được.
Liệu rằng, AI có phải chỉ là kẻ cạnh tranh? Nếu biết sử dụng, AI hoàn toàn có thể trở thành một trợ lý thông minh cho người làm báo. Bằng chứng là Đài Hà Nội đã từng ứng dụng AI trong sản xuất các sản phẩm đa phương tiện một cách có chọn lọc để tăng thêm trải nghiệm với khán giả, độc giả trong thời đại số. Nhiều bài viết với phong cách longform được thiết kế công phu, sinh động và trực quan đã để lại hiệu ứng tốt với công chúng như “Kín trời phơi phới vàng sao” - tác phẩm báo chí sáng tạo tiên phong ứng dụng công nghệ thực tế ảo (VR), có nội dung tái hiện sống động không khí hào hùng của Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954) tại những địa điểm xung quanh hồ Hoàn Kiếm – một biểu tượng văn hóa lịch sử. Tác phẩm này được thiết kế đa nền tảng, có thể trải nghiệm trên máy tính, điện thoại thông minh (tích hợp các tính năng định vị vị trí, không gian nhằm tăng khả năng tương tác) và đặc biệt tối ưu cho thiết bị kính thực tế ảo, mở ra một phương thức truyền tải thông tin báo chí và tiếp cận lịch sử mới mẻ, hấp dẫn và đầy cảm xúc.
Hay như Bản tin AI của Đài Phát thanh và Truyền hình Nghệ An. Một bản tin được thể hiện hoàn toàn bằng giọng đọc AI, người dẫn chương trình cũng bằng AI với lượt xem rất cao. Bản tin chỉ 5 phút nhưng cách làm rất phù hợp với xu hướng nhanh chóng – kịp thời. Dĩ nhiên, tính chính xác hoàn toàn được đảm bảo khi đằng sau đó là một đội ngũ biên tập viên, phóng viên có tay nghề.
Một khoảnh khác khó quên khác là hàng dài các bạn trẻ xếp hàng chờ nhận báo, quét mã QR để trải nghiệm tham quan triển lãm 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam của Báo Nhân dân… Họ cầm báo giấy trên tay nhưng họ có thể xem video clip, nghe podcast... Đây là cách làm cầu nối hiệu quả giữa truyền thống và hiện đại. Hay tại Kênh VOV Giao thông Quốc gia đã sử dụng trí tuệ nhân tạo để phục vụ cho việc minh hoạ nội dung bài viết bằng hình ảnh AI. Hiệu quả bước đầu rất rõ khi kênh báo nói này có những tác phẩm báo chí chuyên nghiệp phục vụ người đọc, người nghe qua cả nền tảng số. Đó là những minh chứng sống động cho thấy, nếu biến thách thức thành cơ hội, báo chí chính thống thực sự sẽ tạo nên chỗ đứng vững chắc trong lòng bạn đọc.
AI giúp chúng ta tóm tắt văn bản, phân tích thông tin từ nhiều nguồn nhanh hơn, thậm chí gợi ý góc khai thác hợp lý hơn. Thiết kế ảnh, chọn font, tạo đồ họa cho bài báo… mọi thứ giờ có thể được AI hỗ trợ, giúp tiết kiệm thời gian và hạn chế vi phạm bản quyền ảnh. Nếu coi AI là một công cụ thay vì đối thủ, chúng ta sẽ khai thác được sức mạnh thực sự của nó.
AI giúp chúng ta tóm tắt văn bản, phân tích thông tin từ nhiều nguồn nhanh hơn, thậm chí gợi ý góc khai thác hợp lý hơn. Thiết kế ảnh, chọn font, tạo đồ họa cho bài báo… mọi thứ giờ có thể được AI hỗ trợ, giúp tiết kiệm thời gian và hạn chế vi phạm bản quyền ảnh. Nếu coi AI là một công cụ thay vì đối thủ, chúng ta sẽ khai thác được sức mạnh thực sự của nó.
Một yếu tố nữa khá then chốt là thời cơ. AI không chỉ giúp làm báo “dễ” hơn mà còn mở ra nhiều cơ hội mới để báo chí tiếp cận công chúng. Một tờ báo bây giờ không chỉ nằm trên trang chủ của mình. Nó có thể sống trên TikTok, YouTube, Instagram... bằng những video ngắn được AI hỗ trợ dựng nhanh, đúng trend, đúng thị hiếu. Từ đó, người đọc được kéo về lại nền tảng chính thống. Đây nơi họ được cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác và có chiều sâu. Một số toà soạn đã làm được điều này và bắt đầu kiếm được doanh thu không chỉ từ quảng cáo truyền thống, mà còn từ các nền tảng mới, từ nội dung số hóa hiệu quả.
Tóm lại: AI không đáng sợ. Điều đáng sợ là người làm báo không chịu thay đổi. Thế nhưng, thay đổi không có nghĩa là đánh mất mình. Chúng ta có thể học cách làm nhanh hơn, làm hấp dẫn hơn, nhưng không thể bỏ quên điều cốt lõi: tôn trọng sự thật và giữ đạo đức nghề nghiệp chân chính.