Nghệ nhân Ánh Tuyết, người giữ hồn ẩm thực Hà thành | Chuyện Hà Nội | 17/07/2024

Làng Đào Xá, xã Đông Lỗ, huyện Ứng Hòa, Hà Nội được biết đến là vùng quê giàu bản sắc văn hóa bởi nơi đây là cái nôi của nghề làm đàn. Đây là làng duy nhất có nghề làm nhạc cụ, được ví như một bảo tàng sống về nhạc cụ mang âm hưởng dân tộc, dù chưa từng được học qua bất kỳ trường lớp nghệ thuật nào nhưng những người nông dân đã và đang cho ra đời hàng triệu cây đàn dân tộc.

Khi nhắc đến làng nghề Phú Vinh (xã Phú Nghĩa, huyện Chương Mỹ, Hà Nội), nhiều người không chỉ nhớ đến một làng nghề truyền thống với những sản phẩm mây tre đan đặc sắc, mà còn nhớ đến người nghệ nhân ưu tú Nguyễn Văn Trung. Ông là người đã biến nan tre nhỏ bé thành những tác phẩm lớn lao góp phần gìn giữ và nâng tầm di sản văn hóa Việt Nam.

Ở vùng đất Xa Mạc - nơi từng vang vọng những làn điệu chèo cổ ngọt ngào, sâu lắng, vẫn còn đó một "người giữ lửa", tận tụy gìn giữ từng câu hát, từng điệu múa của cha ông để lại. Với tình yêu tha thiết và niềm đam mê cháy bỏng, nghệ nhân Nguyễn Ngọc Lược đã vượt qua bao khó khăn, gắn bó cả đời với sân đình, tiếng trống, nhịp phách, để chèo cổ Xa Mạc không rơi vào quên lãng.

Trong dòng chảy xuyên suốt của âm nhạc Thủ đô, có những nghệ sĩ đã mang tiếng hát, mang trái tim yêu Hà Nội để kể lại những câu chuyện đầy cảm xúc và lan tỏa vẻ đẹp văn hóa Thủ đô. Một trong những nghệ sĩ tiêu biểu ấy, không thể không nhắc đến nghệ sĩ ca sĩ Quỳnh Hoa - một người con của Hà Nội luôn cất tiếng hát về Thủ đô bằng cả trái tim với tình yêu dành cho mảnh đất nơi mình sinh ra và lớn lên.

Ở mỗi miền quê đất Việt, món ăn không chỉ để no lòng mà còn là cách gìn giữ ký ức, giữ hồn làng. Nhắc đến ẩm thực Hà Nội, người ta nhớ ngay đến phở, bún thang, bánh cuốn... Nhưng giữa những món ngon quen thuộc ấy, còn có những món quê mộc mạc, càng ăn lại càng thương càng nhớ - như món cháo se ở làng Hạ Mỗ (xã Hạ Mỗ, huyện Đan Phượng).

Dù trải qua bao nhiêu thăng trầm của thời gian, kẹo lạc Cổ Hoàng vẫn giữ nguyên vẹn hương vị giản dị mà sâu lắng. Mỗi thanh kẹo không chỉ là một món ăn vặt, mà còn là kết tinh của sự khéo léo và tâm huyết của người làm nghề. Thưởng thức một miếng kẹo lạc giòn tan, người ta vừa cảm nhận được vị ngọt ngào, bùi béo; vừa như sống lại những ký ức đẹp đẽ về một làng nghề truyền thống của vùng đất Kinh Bắc.

Sơn mài là một nghệ thuật truyền thống độc đáo của hội họa Việt Nam. Không chỉ được áp dụng cho việc vẽ tranh mà sơn mài còn xuất hiện trong nhiều tác phẩm nghệ thuật khác. Ngày nay, Việt Nam chỉ còn tồn tại một số ít làng nghề làm sơn mài, một trong số đó là làng nghề sơn mài Hạ Thái (huyện Thường Tín, Hà Nội).

Có một người lính già đã lặng lẽ suốt hơn 20 năm đi tìm lại quá khứ, nơi có máu, nước mắt và cả những lời thề trong bóng tối nhà tù. Mỗi hiện vật ông cất giữ là một linh hồn, một phần xương máu của những người chiến sĩ đã không tiếc tuổi xuân vì độc lập tự do của dân tộc.

Đại thắng mùa Xuân năm 1975 đã mở ra trang sử hào hùng, chấm dứt chiến tranh, thống nhất đất nước, đưa dân tộc Việt Nam bước vào kỷ nguyên độc lập, tự do và phát triển. Là trái tim của cả nước, Hà Nội là hậu phương lớn, nơi chi viện sức người, sức của cho chiến trường miền Nam. Và buổi sáng lịch sử ngày 30/4/1975 ấy sẽ mãi khắc sâu trong tâm trí của những người dân Hà Thành.

Không hào nhoáng như những hiệu sách lớn, cũng chẳng tấp nập như những nhà sách giữa trung tâm, đường Láng là thế giới của những cuốn sách đã nhuốm màu thời gian và cũng là nơi tìm đến của những con người đi tìm ký ức qua những trang sách cũ.

Hà Nội tự hào có những công dân nhiệt huyết, dành cả cuộc đời cống hiến, gắn bó cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong đó, không thể không nhắc tới PGS.TS Bùi Thị An - người vẫn miệt mài với những dự án khoa học và đam mê cháy bỏng cống hiến tri thức cho Hà Nội - nơi bà đã lớn lên và gắn bó cả cuộc đời.

Từ lâu, giò chả không chỉ là món ăn mà còn là phần ký ức đậm đà trong văn hóa ẩm thực Việt Nam. Nếu phải kể tên một vùng đất gìn giữ trọn vẹn nhất hương vị ấy, đó chính là làng Ước Lễ, huyện Thanh Oai, Hà Nội.

Hà Nội là thành phố nghìn năm văn hiến, nơi mỗi góc phố đều chứa đựng một câu chuyện. Cùng quay về với những ký ức giản dị mà sâu lắng trong khoảnh khắc ngày giải phóng qua lời tâm tình của nhà báo, nghệ sĩ nhiếp ảnh Đinh Quang Thành - người đã ghi lại những kí ức hào hùng nhất trong lịch sử dân tộc.

Giữa nhịp sống hiện đại, vẫn có những người nghệ sĩ dành cả tâm hồn, tình cảm và tài năng của mình để lưu giữ vẻ đẹp của Hà Nội bằng những nét vẽ dịu dàng, tinh tế. Họa sĩ Văn Dương Thành là một trong số đó.

Giữa những ngày hè oi ả, người ta thường mong tìm một món gì đó thật thanh mát, dịu dàng, như một làn gió quê len vào lòng phố. Và trong ký ức của nhiều người, bánh gio Hạ Mỗ (huyện Đan Phượng, Hà Nội) chính là món quà quê mộc mạc mà sâu đậm như thế.

Giữa nhịp sống hối hả của Hà Nội, có một chàng trai 8x vẫn miệt mài với niềm đam mê chạm khắc đồng hồ. Mỗi đường nét tinh xảo anh tạo ra không chỉ là dấu ấn cá nhân mà còn là sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa nghệ thuật và thời gian. Anh không chỉ lưu giữ khoảnh khắc mà còn tạo ra những chiếc đồng hồ độc đáo, âm thầm viết nên câu chuyện riêng của mình giữa dòng chảy bất tận của thời gian.

Giữa muôn vàn món ngon của Hà Nội có một thức quà dân dã, giản dị mà lại đủ sức khiến lòng người nhớ nhung, ấy là đậu phụ làng Mơ. Mềm, mịn, thơm, béo nhưng không chỉ dừng lại ở hương vị, đậu làng Mơ còn gói trọn trong mình câu chuyện về một làng nghề truyền thống, sự tinh tế và tấm lòng cần mẫn của người thợ xứ Hà thành.

Làng nghề Trạch Xá là một trong những cái nôi của nghề may áo dài truyền thống. Mang trong mình niềm tự hào từ nghề tổ truyền lại, người dân thôn Trạch Xá, xã Hòa Lâm, huyện Ứng Hòa dù là ở chốn thị thành hay trong lũy tre làng, vẫn luôn cần mẫn tay kim, đường chỉ, góp phần tạo nên những tà áo dài mềm mại, thanh thoát, đậm đà hồn Việt.

Giữa lòng Thủ đô Hà Nội hiện đại và nhộn nhịp ngày nay, vẫn còn đó một làng nghề lưu giữ trọn vẹn tinh hoa truyền thống nghề dệt lụa qua từng đường kim, nét sợi. Đó chính là làng lụa Vạn Phúc ở quận Hà Đông, TP. Hà Nội.

Làng Chàng Sơn (huyện Thạch Thất, Hà Nội) - nơi nghệ thuật rối nước từng rực rỡ suốt ba thế hệ giờ đây đang trở nên thưa vắng. Đứng cạnh thủy đình đơn sơ bên ao làng, ông Nguyễn Văn Dậu - Trưởng phường rối nước Chàng Sơn lại bồi hồi nhớ về thời huy hoàng của phường rối Chàng Sơn năm nào.

Giữa vô vàn những vật dụng làm đẹp công nghiệp, chiếc lược sừng thủ công vẫn âm thầm khẳng định vị thế của mình không chỉ bởi vẻ đẹp mộc mạc, gần gũi mà còn bởi những lợi ích tuyệt vời mà đó mang lại cho mái tóc. Khi nhắc đến lược sừng thủ công Việt Nam, không thể không nhắc đến làng nghề Thuỵ Ứng - nơi những đôi bàn tay tài hoa đã thổi hồn vào từng chiếc lược.

Hà Nội - thành phố của ký ức và những lát cắt chồng xếp theo thời gian. Ở nơi ấy, từng con phố, từng hàng cây hay góc hồ đều mang trong mình những câu chuyện chưa kể hết. Giữa phố phường tấp nập, người ta thường nhớ về Tháp Rùa cổ kính giữa lòng hồ Gươm. Nhưng cũng ngay tại không gian ấy, tòa nhà 'Hàm cá mập' - một công trình mang dáng vẻ hiện đại giữa lòng Hà Nội cũ vẫn đứng đó suốt hơn ba thập kỷ qua.

Giữa những cuộc quay hiện đại của Thủ đô, có những nghề ven đô vẫn âm thầm tồn tại như những nốt trầm trong bản hòa âm phố thị. Làng mộc Áng Phao (xã Cao Dương, huyện Thanh Oai) là một trong những làng nghề như thế. Trải qua hơn hai thế kỷ, nơi đây vẫn vang vọng tiếng đục, tiếng cưa, tiếng bào - những âm thanh quen thuộc làm nên diện mạo văn hóa truyền thống của Hà Nội xưa.

Giữa nhịp sống hiện đại ngày nay, vẫn còn đó những giá trị văn hóa truyền thống đang lặng lẽ tồn tại. Một trong số đó là nghệ thuật múa rối cạn Tế Tiêu, huyện Mỹ Đức, Hà Nội. Trong số 6 phường rối nổi danh của Hà Nội, hiện chỉ có phường rối Tế Tiêu là nơi duy nhất vẫn giữ gìn nghệ thuật múa rối cạn.

Người Hà Nội thường bắt đầu ngày mới bằng việc thưởng thức bữa sáng. Có những món quen thuộc như phở, bánh mì, bún thang... nhưng trong đó không thể thiếu món xôi. Nằm ở phía Tây của Hà Nội, làng Phú Thượng từ lâu đã nổi tiếng với nghề nấu xôi truyền thống. Không ai biết nghề nấu xôi ở đây bắt đầu từ khi nào, chỉ biết rằng qua bao thế, hương thơm của nếp dẻo đỗ bùi vẫn nguyên vẹn theo năm tháng

Kiến trúc sư Nguyễn Giang là một nghệ nhân đến từ làng nghề mộc truyền thống Chàng Sơn (huyện Thạch Thất, Hà Nội). Với niềm đam mê kiến trúc nhà gỗ cổ truyền và mong muốn phát huy tinh hoa nghề mộc của làng, kiến trúc sư Nguyễn Giang đã thiết kế và dựng nhiều ngôi nhà gỗ truyền thống với thương hiệu gỗ Giang.

Hà Nôi có những thức quà giản dị mà ai từng nếm thử đều khó lòng quên được. Không phải cao lương mỹ vị, chẳng cần cầu kỳ trong cách chế biến vậy mà chúng lại mang theo cả một vùng ký ức. Chiếc bánh đa vừng lạc là một trong những thức quà như thế, mộc mạc mà thân thương, gợi lên bao nỗi niềm.

Trong những làng quê nằm ở ngoại thành Hà Nội, vẫn còn đó những làng nghề thủ công truyền thống giữa nhịp sống hiện đại. Một trong số đó là làng nghề chuồn chuồn tre Thạch Xá, huyện Thạch Thất, Hà Nội. Với đôi cánh mỏng manh, nhẹ nhàng, những chú chuồn chuồn tre không chỉ là sản phẩm thủ công mà còn là biểu tượng của sự khéo léo và đam mê nghệ thuật truyền thống của những nghệ nhân tại Thạch Xá.

Phường La Khê, quận Hà Đông, Hà Nội đã từng vang danh với những tấm the mỏng manh, óng ánh, thứ lụa đậm hồn Việt. Ở nơi ấy giờ đây chỉ còn ông Lê Đăng Toản, người duy nhất đang lặng lẽ dệt từng sợi tơ, níu giữ những gì đẹp nhất của một nghề đã dần lùi vào ký ức. Một con người, một nghề cổ, một hành trình đơn độc nhưng chưa từng nguội lạnh niềm đam mê.

Đình Chèm (làng Chèm, phường Thụy Phương, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội) phủ lên mình một lớp rêu phong của lịch sử. Đây là một trong những ngôi đình cổ xưa bậc nhất Việt Nam, trải qua thăng trầm suốt hơn 2.000 năm, nằm ẩn mình bên dòng sông Hồng đỏ nặng phù sa.

Có những thức quà quê bình dị nhưng lắng sâu trong ký ức, làm ta nhớ về một thời xưa cũ. Trong biết bao hương vị thân quen, có một món ăn mộc mạc mà đậm đà, giản dị mà thân thương. Ấy là bát tương ngả màu cánh gián, thơm nồng hương nếp cái, ngọt bùi vị đậu nành.

Khảm trai, một nghề đòi hỏi sự tinh xảo đến từng chi tiết, là sự kết hợp giữa đôi bàn tay khéo léo của người nghệ nhân và vẻ đẹp lấp lánh của vỏ trai, vỏ ốc. Mỗi tác phẩm khảm trai là một câu chuyện, một bức tranh sống động được tạo nên từ hàng nghìn mảnh ghép nhỏ bé, đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và tình yêu nghề cháy bỏng.

Giữa những sự thay đổi của xã hội hiện đại, Hà Nội có một làng nghề dù đã tồn tại hàng trăm năm nhưng vẫn được người làng gìn giữ và lưu truyền, phát triển nghề. Đó là làng nghề quạt Chàng Sơn, huyện Thạch Thất, Hà Nội.

Là một trong số những người đầu tiên đưa quất bonsai về trồng và bán tại làng quất Tứ Liên, nghệ nhân Bùi Thế Mạnh đã dành cả cuộc đời để nâng tầm quất cảnh, đưa loại cây này trở thành biểu tượng của may mắn, thịnh vượng mỗi dịp Tết đến xuân về.

Văn Miếu - Quốc Tử Giám là khu di tích lịch sử văn hóa đặc biệt quan trọng nằm giữa Thủ đô Hà Nội, là biểu tượng muôn đời của văn hiến và trí tuệ Việt. Với bề dày gần 1000 năm, trường đại học đầu tiên này đã đào tạo hàng ngàn các bậc hiền tài cho đất nước.

Hà Nội không thiếu những thương hiệu áo dài có tiếng nhưng muốn tìm về một Hà Nội cũ, nhiều người vẫn chọn những nhà may áo dài có chữ "Trạch" trong tên gọi. Đấy là những cửa hàng may áo dài có nguồn gốc từ làng Trạch Xá, huyện Ứng Hòa. Ông Đỗ Minh Tám chính là người đàn ông đã dành trọn nửa cuộc đời cho nghề khâu may áo dài truyền thống tại vùng quê yên bình, làng Trạch Xá, Ứng Hòa.

Bài hát "Tháng 10 Hà Nội" là một bức tranh thu tuyệt đẹp được vẽ nên bằng âm nhạc. Trong từng giai điệu, từng lời ca, ta cảm nhận được một Hà Nội dịu dàng, lãng mạn mà người nhạc sĩ tài hoa Trương Ngọc Ninh gửi gắm.

Người Hà Nội từ lâu được biết đến với những thú chơi nghệ thuật, thể hiện nét tài hoa của người Tràng An. Một trong số đó là thú chơi cây cảnh bonsai, thể hiện sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và con mắt nghệ thuật của người chơi.

Hà Nội vẫn vậy, luôn có những góc nhỏ để tạm dừng, để ta nhớ về, để ta thương. Và đường Phan Đình Phùng, với tất cả những gì nó có sẽ mãi mãi là một bản tình ca đẹp nhất giữa lòng Thủ đô.

Trong vô số những món ngon của Hà Nội, không thể không nhắc tới ô mai - một món quà tinh túy, thứ quà vặt đặc biệt mà bất kể ai ghé thăm Thủ đô đều muốn thưởng thức một lần.

Nhiều giá trị văn hóa truyền thống dường như dần bị lãng quên, tuy nhiên vẫn còn đó những nét đẹp xưa cũ âm thầm tồn tại, gợi nhắc về một Hà Nội thanh lịch, tao nhã. Một trong số đó là hình ảnh đôi guốc mộc - biểu tượng của vẻ đẹp người con gái Hà Thành.

Giữa sự phát triển và chuyển đổi không ngừng của thị trường âm nhạc, vẫn có những nhạc sĩ trẻ kiên trì theo đuổi âm nhạc chính thống, sáng tác những ca khúc về đất nước và về Hà Nội. Đó là Trung tá, nhà sản xuất âm nhạc, nhạc sĩ Tạ Duy Tuấn - hiện đang công tác tại Nhà hát Ca múa nhạc Quân đội.

Giữa nhịp sống hiện đại, khi những giá trị truyền thống dần mai một vẫn có những người gìn giữ và nâng niu tinh hoa cha ông để lại. Nghệ nhân Tạ Thu Hương (làng Chuông, xã Phương Trung, huyện Thanh Oai) là một người như thế, một người thợ không chỉ khéo léo mà còn tận tâm với nghề làm nón lá bằng cả trái tim.

Giữa nhịp sống hối hả hôm nay vẫn tồn tại một giá trị mang linh hồn xưa cũ, nơi mà từng hạt nếp cõng cả hồn xưa nằm nghe chuông chùa - xôi oản lá mít. Xôi oản lá mít như một “mảnh ghép” không thể thiếu, một thức quà vừa mang đậm hương vị của tuổi thơ, vừa chứa chan những giá trị của lòng thành kính và niềm tin vào cội nguồn.

Trong dòng chảy văn hóa lâu đời của mảnh đất nghìn năm văn hiến Thăng Long Hà Nội, nghệ thuật chèo luôn chiếm một vị trí đặc biệt. Mỗi làn điệu chèo, dù là về tình yêu đôi lứa hay những câu chuyện đời thường, đều mang trong mình một vẻ đẹp giản dị nhưng đầy sâu sắc.

Hà Nội với lịch sử lâu dài và văn hóa phong phú luôn là nguồn cảm hứng bất tận cho các nghệ sĩ. Trong dòng chảy của thời gian, không ít nghệ sĩ đã cố gắng khắc họa lại vẻ đẹp ấy nhưng ít ai như họa sĩ, nhà nghiên cứu Trần Hậu Yên Thế - người đã dành cả thanh xuân để tìm kiếm, tái hiện và lưu giữ những hình ảnh Hà Nội xưa trong tác phẩm của mình.

Theo sử sách, ca trù đã xuất hiện ở Thượng Mỗ từ thế kỷ 17. Trải qua thăng trầm của lịch sử nghệ thuật, ca trù đã có lúc bị mai một, tưởng như bị lãng quên. Tuy vậy, nhờ sự nỗ lực của các nghệ nhân, người dân Thượng Mỗ cùng sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, nghệ thuật ca trù ở vùng Tây Đô này đang hồi sinh từng ngày.