Liệu Israel có đứng sau vụ nổ tại cảng của Iran?
Nguyên nhân nào gây ra vụ nổ?
Theo giới chức Iran, đến nay đám cháy đã được kiểm soát và công việc dọn dẹp đang được thực hiện. Cơ quan Hải quan Iran cho biết hoạt động tại cảng đã trở lại bình thường.
Hiện vẫn chưa rõ nguyên nhân gây ra vụ nổ, nhưng cơ quan hải quan cảng cho biết, vụ nổ có khả năng là do hỏa hoạn bùng phát tại một kho chứa vật liệu hóa chất nguy hiểm.
Thống đốc tỉnh Hormozgan Mohammad Ashouri đã loại trừ khả năng phá hoại. Bộ trưởng Nội vụ Iran Eskandar Momeni ngày 28/4 cho biết “thủ phạm đã được xác định và triệu tập”, và vụ nổ là do “những thiếu sót, bao gồm việc không tuân thủ các biện pháp phòng ngừa an toàn và sự tắc trách”.
Ủy ban điều tra về vụ nổ cũng đưa ra nhận định tương tự. Trong một tuyên bố, Ủy ban này cho rằng trước khi vụ việc xảy ra, đã có các hành vi “không tuân thủ các nguyên tắc an toàn” tại cảng. “Việc xác định nguyên nhân chính xác của sự cố này đòi hỏi phải có một cuộc điều tra đầy đủ và toàn diện về nhiều khía cạnh khác nhau, do yêu cầu của chuyên gia, đòi hỏi các quy trình kỹ thuật và phòng thí nghiệm”, tuyên bố của Ủy ban cho biết.
Liệu có nhiên liệu hóa học cho tên lửa?
Các video và hình ảnh từ hiện trường cho thấy, khói màu cam nâu bốc lên từ một phần của cảng nơi các container được xếp chồng lên nhau. Màu sắc như vậy cho thấy có thể vụ nổ có liên quan đến một loại hóa chất như natri hoặc amoniac.
Tờ New York Times ngày 27/4 cho biết, một người giấu tên “có quan hệ với Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran nói rằng, thứ phát nổ là natri perchlorate, một thành phần chính trong nhiên liệu rắn cho tên lửa”.
Trong khi đó, các chuyên gia khác cho rằng các loại hóa chất thông thường hơn có thể giải thích cho vụ nổ lớn này. “Điều này mang dấu hiệu của một vụ nổ amoni nitrat. Amoni nitrat là một hóa chất hàng hóa được sử dụng rộng rãi làm phân bón và thuốc nổ công nghiệp, nhưng ai cũng biết rằng việc bảo quản kém có thể làm tăng đáng kể nguy cơ nổ trong trường hợp hỏa hoạn”, Giáo sư Hóa học Andrea Sella tại University College London cho biết, “Vật liệu bắt lửa và cháy dữ dội chưa đầy một phút sau đó, tiếp theo là vụ nổ kinh hoàng vài giây sau đó. Chính sóng áp suất siêu thanh từ đó đã làm vỡ cửa sổ”.
Dan Kaszeta, một chuyên gia về vũ khí hóa học đã xem lại các video từ hiện trường, cho rằng các báo cáo về natri perchlorate “có thể cung cấp lời giải thích về cách vụ nổ bắt đầu, vì perchlorate được sử dụng trong các vật liệu như thuốc phóng tên lửa và pháo hoa”. “Amoni nitrat khó có thể tự phát nổ nếu không có các hóa chất khác tham gia phản ứng”, ông nói.
Trong khi đó, các quan chức Iran đã phủ nhận việc có bất kỳ vật liệu quân sự nào được lưu giữ tại cảng. Người phát ngôn của Ủy ban An ninh Quốc gia và Chính sách Đối ngoại của Quốc hội Iran, ông Ebrahim Rezaei, cho biết trong một bài đăng trên X rằng theo các báo cáo ban đầu, vụ nổ “không liên quan gì đến lĩnh vực quốc phòng của Iran”.
Lời cáo buộc không chính thức
Vụ nổ lớn tại Cảng Shahid Rajaee, miền Nam Iran đã làm dấy lên những quan ngại và các kịch bản xung đột, đặc biệt là khi vụ việc xảy ra trùng thời điểm với phiên đàm phán thứ ba giữa Mỹ và Iran được tổ chức tại Muscat, Oman.
Giữa những đồn đoán về nguyên nhân vụ nổ, tuyên bố của người phát ngôn chính phủ Iran Fatemeh Mohajerani cho rằng “sẽ mất thời gian để công bố nguyên nhân của vụ việc”, cùng với lời phủ nhận của Israel được báo Maariv đưa tin, đã mở ra cánh cửa cho những phân tích về động cơ có thể có của Israel, khả năng nhắm mục tiêu vào địa điểm kinh tế chiến lược này, mối quan hệ của vụ việc với các cuộc đàm phán ở Muscat và hơn thế nữa; cũng như ý nghĩa, hậu quả và bối cảnh của vụ việc đối với quá trình đàm phán và các quốc gia liên quan.
Trong khi các nhà chức trách vẫn đang làm việc để xác định nguyên nhân vụ nổ, một thành viên quốc hội Iran tuyên bố rằng Israel phải chịu trách nhiệm, nói rằng các thiết bị nổ đã được cài vào các container vận chuyển gây ra vụ nổ.
“Israel có liên quan đến vụ nổ”, đại biểu quốc hội Iran Mohammad Siraj nói với hãng thông tấn Rokna ngày 27/4, “Không phải là ngẫu nhiên. Bằng chứng rõ ràng chỉ ra sự liên quan của Israel”.
“Có thuốc nổ được cài vào container, hoặc ở quốc gia xuất xứ hoặc dọc theo tuyến đường vận chuyển”, ông Siraj tuyên bố, “Chúng tôi không loại trừ khả năng có sự tham gia của các yếu tố nội bộ trong việc cài thuốc nổ vào các container. Vụ nổ xảy ra ở bốn địa điểm khác nhau”.
Cùng chung quan điểm với ông Siraj, chỉ vài giờ sau vụ nổ tại cảng Bandar Abbas, nhiều cơ quan truyền thông có liên hệ với Iran đã đưa ra lời cáo buộc đối với Israel mà không cần chờ tuyên bố chính thức. Các nhà quan sát tin rằng Israel có cả động cơ và khả năng thực hiện vụ nổ, với những lý do sau:
Thông báo ngày 8/4/2025 của Tổng thống Trump cùng với Thủ tướng Netanyahu về việc mở các cuộc đàm phán với Iran cho thấy, ý định của Mỹ nhằm hạn chế các lựa chọn quân sự của Israel, từ đó thúc đẩy Israel hướng tới các chiến thuật gây ảnh hưởng phi quân sự.
Phát biểu trên tạp chí TIME ngày 22/4/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố rằng ông “không ngăn cản Israel tấn công các lò phản ứng hạt nhân của Iran mà thay vào đó là muốn đạt được một thỏa thuận”, cho thấy Israel có thể hành động mà không cần sự cho phép trực tiếp của Mỹ nhưng cũng không sợ bị trừng phạt.
Vụ nổ nhắm vào một địa điểm kinh tế lớn gần các căn cứ của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran nhưng tránh các địa điểm hạt nhân đang được đàm phán. Các phương tiện truyền thông Mỹ đã ám chỉ đến khả năng có sự tham gia của Israel, và ngay cả khi chính quyền của Trump thừa nhận điều này, họ vẫn có thể dung thứ cho hành động của Israel.
Các nhà phân tích cho rằng, sự liên đới tiềm tàng của Israel cùng thông điệp bí mật của nước này có thể nhằm thúc đẩy Tehran nhanh chóng hoàn tất một thỏa thuận với Mỹ để tránh bất ổn hơn nữa. Mặt khác, Israel đang tìm cách khẳng định vai trò trong bất kỳ thỏa thuận sắp tới nào giữa Mỹ và Iran, nhấn mạnh nhu cầu giải quyết các mối đe dọa hiện hữu do các chương trình tên lửa đạn đạo và hạt nhân của Tehran gây ra.
Thông qua một hoạt động như vậy, Israel cũng có thể tìm cách mở các cuộc đàm phán chính trị liên quan đến lập trường của Iran đối với Israel và các hoạt động của nước này với các lực lượng ủy nhiệm liên kết.
Iran có đưa ra lời cáo buộc chính thức?
Theo giới quan sát, trong bối cảnh Iran đang nối lại cuộc đối thoại với Mỹ, Tehran khó có thể chính thức cáo buộc Israel về vụ nổ, vì một số lý do:
Thứ nhất, ngay cả một lời cáo buộc chính trị cũng sẽ khiến Iran phải tuyên bố đáp trả và điều đó sẽ làm phức tạp thêm các cuộc đối thoại với chính quyền Mỹ, một đồng minh của Israel.
Thứ hai, Tehran cũng muốn tránh làm gián đoạn mục tiêu đã nêu của ông Trump là làm trung gian cho một thỏa thuận giúp mang lại thịnh vượng cho khu vực, với đỉnh điểm là một hội nghị thượng đỉnh lịch sử tiềm năng với Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian.
Thứ ba, với việc kiềm chế đưa ra cáo buộc, Tehran đặt mục tiêu duy trì các cuộc đàm phán, giảm thiểu các nỗ lực phá hoại của Israel.
Cuối cùng, Iran đang tìm cách ngăn chặn các cuộc đàm phán vượt ra ngoài hồ sơ hạt nhân của nước này, theo đó có thể bao gồm cả chương trình tên lửa đạn đạo hoặc các hoạt động của Iran tại khu vực, như Bộ trưởng Ngoại giao Abbas Araghchi đã từng khẳng định.
Tóm lại, một cuộc tấn công của Israel nếu xảy ra sẽ là một hoạt động phi quân sự nhắm vào một cơ sở phi hạt nhân. Mục tiêu của Israel có thể là nhằm gây sức ép lên các cuộc đàm phán hạt nhân giữa Iran và Mỹ. Tuy nhiên, sự tham gia của Israel khó có thể gây kích động đối với Tổng thống Mỹ Donald Trump, xét đến sự đồng cảm chính trị trong chính quyền của ông đối với Israel. Trong bối cảnh ấy, Iran có thể sẽ không chính thức đưa ra lời cáo buộc, nhằm mục đích duy trì trọng tâm của các cuộc đàm phán hạt nhân đang diễn ra.
Một số hãng hàng không quốc tế đã quyết định ngừng khai thác các chuyến bay tới Israel trước những bất ổn an ninh leo thang tại Trung Đông.
Thủ tướng Canada Mark Carney đã tuyên bố chiến thắng trong cuộc tổng tuyển cử vừa diễn ra, vượt qua đảng Bảo thủ của ông Pierre Poilievre trong một cuộc lội ngược dòng ngoạn mục.
Một phái đoàn các quan chức quân sự Triều Tiên đã rời Bình Nhưỡng tới Nga để tham dự Hội nghị Quốc tế Chống Phát xít lần thứ ba.
Theo kênh telegram “Voevoda Broadcasts”, chiếc tiêm kích Su-27 của Ukraine bị rơi khi đang thực hiện nhiệm vụ chiến đấu ngày 28/4 là nạn nhân của một chiếc F-16 cũng của Ukraine hoạt động gần đó.
Một cuộc điều tra đang được tiến hành khẩn trương để tìm nguyên nhân chính xác dẫn tới sự cố mất điện quy mô lớn chưa từng có tại châu Âu vào ngày 28/4.
Các hãng truyền thông lớn của Canada đồng loạt dự đoán đảng Tự do sẽ tiếp tục nắm quyền điều hành đất nước.
0