Lãnh đạo Nga, Mỹ, Ukraine thống nhất gì sau điện đàm?

Đồng thuận: tiếp tục đàm phán về xung đột Nga-Ukraine

Sau cuộc gọi kéo dài hơn 2 giờ đồng hồ, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết Nga và Ukraine sẽ ngay lập tức bắt đầu đàm phán để đạt được lệnh ngừng bắn.

Trong tuyên bố đưa ra sau cuộc gọi, Tổng thống Nga Vladimir Putin thông báo Nga sẽ đề xuất và chuẩn bị soạn thảo bản ghi nhớ với Ukraine để nghiên cứu khả năng đạt được thỏa thuận hòa bình giữa hai nước trong tương lai. Các cuộc tiếp xúc giữa đại diện Nga và Ukraine đã được khôi phục tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, cho thấy tình hình “đang đi đúng hướng”.

Về phần mình, Tổng thống Ukraine Zelensky phát biểu trên mạng xã hội rằng Kiev sẵn sàng tham gia đàm phán trực tiếp với Nga “dưới mọi hình thức có thể mang lại kết quả”. Ngoài ra, ông cũng phát biểu với giới truyền thông rằng Ukraine và Nga trước tiên có thể ký biên bản ghi nhớ bao gồm các điều khoản ngừng bắn, sau đó đạt được thỏa thuận ngừng bắn toàn diện.

Trước đó, hôm 16/5, tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, Nga và Ukraine đã nối lại các cuộc đàm phán trực tiếp nhằm tìm kiếm một giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột đã kéo dài hơn 3 năm qua. Đây là một bước ngoặt quan trọng mới trong tiến trình tìm lối thoát cho cuộc xung đột. Tại cuộc đàm phán này, hai bên đã đạt được sự đồng thuận về việc trao đổi 1.000 tù binh chiến tranh mỗi bên và sẵn sàng tiếp tục liên lạc và đàm phán “về nguyên tắc”, nhưng các cuộc đàm phán không đạt được bước đột phá nào.

Đáng chú ý, ngay trước cuộc điện đàm giữa Tổng thống Nga và người đồng cấp Mỹ, Tổng thống Ukraine Zelensky đã ra lệnh thành lập một “nhóm đàm phán quốc gia mở rộng thường trực” với Nga. Ông đã thông báo điều này sau cuộc họp với Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov, người dẫn đầu phái đoàn Ukraine tại Istanbul.

Bất đồng: không có tiến triển về lệnh ngừng bắn và vấn đề lãnh thổ

Mặc dù có những tín hiệu tích cực, con đường đi đến hòa bình vẫn còn nhiều gập ghềnh với những khác biệt lớn trong quan điểm của các bên. Tổng thống Putin đã từ chối một lệnh ngừng bắn ngay lập tức kéo dài 30 ngày do Kiev đề xuất, thay vào đó chỉ cho rằng “một lệnh ngừng bắn 'trong một khoảng thời gian nhất định là có thể nếu các thỏa thuận phù hợp được đạt được'”.

Trong tuyên bố sau cuộc gọi, Tổng thống Nga Putin cũng nhấn mạnh rằng vấn đề quan trọng hiện nay là cả Nga và Ukraine cần thể hiện thiện chí hòa bình ở mức độ cao nhất có thể và tìm ra giải pháp thỏa hiệp có thể chấp nhận được cho tất cả các bên. Lập trường của Nga rất rõ ràng: điều quan trọng nhất đối với Nga là “loại bỏ nguyên nhân gây ra cuộc khủng hoảng này”.

Ông Putin cũng cho biết các vấn đề rộng lớn hơn phải được thống nhất trước khi có thể đạt được một thỏa thuận hòa bình toàn diện hơn, bao gồm việc Kiev “nhượng bộ lãnh thổ, quân đội Ukraine bị thu hẹp quy mô đáng kể, và những cam kết rằng Ukraine sẽ không bao giờ gia nhập NATO cũng như quân đội NATO không được đồn trú ở Ukraine”. Theo truyền thông Ukraine, điều này cho thấy Nga vẫn giữ vững các yêu sách cốt lõi của mình, vốn là những điều kiện “không thể chấp nhận được đối với Ukraine”.

Trong khi đó, Tổng thống Ukraine Zelensky nhấn mạnh tại cuộc họp báo được tổ chức tại Kiev vào tối ngày 19/5 sau khi Tổng thống Mỹ Trump kết thúc cuộc gọi với Tổng thống Nga Putin rằng, nước này sẽ không thỏa hiệp về vấn đề lãnh thổ và sẽ không rút quân khỏi lãnh thổ của mình. Ông Zelensky cũng yêu cầu ông Trump không đưa ra quyết định về Ukraine nếu không có sự tham gia của Kiev, nhấn mạnh đây là vấn đề nguyên tắc có ý nghĩa sống còn đối với Ukraine.

Ngoài ra, Mỹ, Ukraine và Châu Âu dường như cũng không thể “đồng lòng” liên quan đến việc áp đặt lệnh trừng phạt đối với Nga. Tổng thống Ukraine Zelensky cho biết nếu Nga không ngừng bắn và nếu Tổng thống Putin đưa ra các điều kiện không thực tế, điều đó có nghĩa là Nga đang tiếp tục trì hoãn chấm dứt xung đột và cần phải áp dụng các lệnh trừng phạt nghiêm ngặt hơn đối với Moscow.

Khi được hỏi tại sao không áp đặt lệnh trừng phạt mới như trước đây - đe dọa để buộc Nga đạt được thỏa thuận hòa bình, Tổng thống Mỹ Donald Trump nói: “Tôi nghĩ rằng có cơ hội đạt được thỏa thuận, nếu lệnh trừng phạt được áp dụng, tình hình có thể tồi tệ hơn, nhưng có lẽ chúng tôi sẽ làm điều đó vào một thời điểm thích hợp”.

Trước cuộc điện đàm giữa Tổng thống Nga và người đồng nhiệm Mỹ, người phát ngôn Điện Kremlin, ông Dmitri Peskov, cho biết định hướng của “một số chính trị gia châu Âu” là “làm thất vọng” Nga trong mọi vấn đề và họ muốn thuyết phục ông Trump đứng về phía họ. Chỉ những ai giữ khoảng cách ngang bằng với tất cả các bên trong cuộc xung đột mới có thể thực sự làm trung gian và giải quyết vấn đề.

Chuyện gì xảy ra tiếp theo?

Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết tòa thánh Vatican bày tỏ "rất vui khi được tổ chức các cuộc đàm phán" giữa Nga và Ukraine. Trong khi đó, Tổng thống Zelensky cho biết Ukraine đang cân nhắc mọi địa điểm có thể để đàm phán, bao gồm Thổ Nhĩ Kỳ, Vatican, Thụy Sĩ,...

Trợ lý Tổng thống Nga, ông Yuri Ushakov, cho biết trong cuộc điện đàm, nguyên thủ quốc gia của Nga và Mỹ đã thảo luận rất chi tiết về vấn đề Ukraine, nhưng không có mốc thời gian nào được đề xuất cho lệnh ngừng bắn, cũng như thời gian và địa điểm của cuộc đàm phán tiếp theo vẫn chưa được thống nhất.

Việc châu Âu có tham gia vào các cuộc đàm phán về xung đột Nga-Ukraine hay không đã thu hút nhiều sự chú ý. Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết sau cuộc gọi với Tổng thống Nga Putin, ông đã nói chuyện qua điện thoại với Tổng thống Ukraine Zelensky cũng như Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen và lãnh đạo các nước Pháp, Italy, Đức và Phần Lan.

Trong một cuộc phỏng vấn tại Phòng Bầu dục của Nhà Trắng, ông Trump đã nhắc lại lời cảnh báo rằng ông có thể rút khỏi vai trò hòa giải, nói rằng nếu các cuộc đàm phán không có tiến triển, ông sẽ rút lui và để Nga và Ukraine tự giải quyết vấn đề. “Đây là vấn đề của châu Âu và nên giới hạn ở châu Âu”, ông Trump nói.

Trong khi đó, Chủ tịch Ủy ban châu Âu, bà Von der Leyen khẳng định EU sẽ tiếp tục ủng hộ ông Zelensky đạt được hòa bình lâu dài ở Ukraine. Thủ tướng Đức Merz cho biết châu Âu sẽ tăng cường sức ép lên Nga thông qua các lệnh trừng phạt. Tổng thống Phần Lan Stubb nói rằng, Phần Lan tiếp tục ủng hộ nền độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine.

Về phần mình, Tổng thống Ukraine Zelensky cho biết ông đã thảo luận với các nhà lãnh đạo châu Âu về các biện pháp khả thi tiếp theo, bao gồm đánh giá khách quan các đề xuất từ ​​tất cả các bên. Ông tin rằng đại diện của Mỹ và Châu Âu nên tham gia vào quá trình đàm phán ở “một mức độ nhất định” và điều đặc biệt quan trọng đối với Mỹ là không “rời xa” các cuộc đàm phán và nỗ lực đạt được hòa bình.

Bình thường hóa quan hệ Nga – Mỹ

Ngoài việc tìm lối thoát cho cuộc xung đột tại Ukraine, Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump còn thảo luận về tình hình quan hệ song phương và ủng hộ việc bình thường hóa hơn nữa quan hệ. Theo Trợ lý của Tổng thống Nga, ông Yuri Ushakov, hai nhà lãnh đạo nhất trí tiếp tục đối thoại về mọi vấn đề. Điện Kremlin cũng đưa tin rằng kế hoạch trao đổi tù nhân theo tỷ lệ 9 đổi 9 đang được thảo luận.

Theo ông Ushakov, Tổng thống Trump coi Nga là một trong những đối tác quan trọng nhất của Mỹ. Hai vị Tổng thống xưng hô với nhau bằng tên: Donald và Vladimir, và không ai trong số họ muốn cúp máy trước trong cuộc trò chuyện qua điện thoại.

Tổng thư ký Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO) Imangali Tasmagambetov gọi thực tế về các cuộc tiếp xúc giữa đại diện Nga và Mỹ là rất quan trọng theo quan điểm “bình thường hóa tình hình quân sự-chính trị trên thế giới”. Ông bày tỏ sự tin tưởng rằng cuộc đối thoại giữa Moscow và Washington “sẽ có tác động trực tiếp nhất đến các tiến trình toàn cầu và giúp giảm căng thẳng ở nhiều khu vực Âu, Á, bao gồm cả khu vực chịu trách nhiệm của CSTO”.

Trong tháng qua, chủ đề về Ukraine dường như trở thành tâm điểm chú ý, đẩy mục tiêu khôi phục quan hệ Nga-Mỹ sang một bên. Trước đó, các cuộc đàm phán về Ukraine đã diễn ra tại Saudi Arabia, về việc bình thường hóa đối thoại giữa Moscow và Washington diễn ra tại Thổ Nhĩ Kỳ. Bây giờ, cuộc đàm phán về xung đột đã chuyển sang diễn đàn ở Istanbul. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là các nỗ lực nhằm bình thường hoá quan hệ Nga – Mỹ bị trì trệ.

Một tuần trước, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov đã công bố vòng đàm phán mới nhằm bình thường hóa hoạt động của các phái bộ ngoại giao, nhưng ngày cụ thể sẽ phụ thuộc vào việc thực hiện các thỏa thuận hiện tại. Mọi việc không diễn ra suôn sẻ trong vấn đề này, như Phó Đại diện thường trực thứ nhất của Nga tại Liên hợp quốc Dmitry Polyansky giải thích, không có tiến triển cụ thể nào trong việc bình thường hóa công việc của các phái bộ ngoại giao Nga tại Mỹ, mặc dù những nỗ lực theo hướng này là rất đáng kể.

Đồng thời, Moscow và Washington vẫn còn nhiều vấn đề cần tìm được tiếng nói chung. Tổng thống Trump cho biết ông sẽ thảo luận cụ thể về thương mại với Tổng thống Putin. Phó Tổng thống Mỹ JD Vance sau đó đã làm rõ rằng người đứng đầu Nhà Trắng sẽ đề nghị ông Putin những lợi ích kinh tế và khôi phục quan hệ với phần còn lại của thế giới. Sau cuộc điện đàm với Tổng thống Nga Putin, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết ông thấy tiềm năng to lớn cho thương mại Mỹ - Nga sau khi giải quyết được vấn đề Ukraine.